بررسی اثر جاسمونیک اسید بر تغییرات کمی و کیفی متابولیت های ثانوی اندام های مختلف گیاه دارویی Scrophularia striata Boiss.

گل سازویی (Scrophularia striata Boiss.) گیاهی دارویی از خانواده Lamiaceae است که ارزش دارویی بسیار بالایی دارد که علی رغم پتانسیل دارویی، اطلاعات کمی در خصوص نوع و میزان ترکیبات ثانویه آن وجود دارد. از این گیاه در مناطق غرب ایران به صورت سنتی برای درمان زخم، عفونت و بیماری های کلیوی استفاده می شود. در پژوهش حاضر بذرهای گل سازویی از دامنه های کوه­های زاگرس واقع در دانشگاه ایلام جمع آوری گردید و  تاثیر جاسمونیک اسید در سه سطح (۰ (کنترل)، ۱۰۰ و ۳۰۰) پی­پی­ام  بر تغییرات متابولیت­های ثانویه در بافت­های مختلف (ریشه و اندام هوایی) این گیاه در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال ۱۴۰۰ انجام شد. اندام های هوایی و ریشه گیاه در مرحله گلدهی پس از خشک شدن با روش سوکسله آبی عصاره گیری شدند. آنالیز کروماتوگرافی گازی طیف سنج جرمی انجام گردید. نتایج نشان داد که غلظت های مختلف متیل جاسمونات روی القای بیوسنتز تعدادی از ترکیبات ثانویه به ویژه ترکیبات فنیل پروپانوئیدی می­شود. به طوری که tetradecamethyl (۸/۶۹ درصد)، dodecamethyl- (۷/۳۱ درصد)، ۲,۳-Dihydro-benzofuran (۵/۳۵ درصد)، ۲-Methoxy-۴-vinylphenol (۳۲/۹درصد)، ۲-Furancarboxaldehyde (۴/۰۳ درصد)، Ethyl .alpha.-d-glucopyranoside (۱۹/۸۷ درصد)، ۴-vinylphenol (۱۲/۶۴ درصد)، Methyl beta-D-glucopyranoside (۲۶/۳۸ درصد)، ۲-Propenoic acid, ۳-(۴-methoxyphenyl)- (Cinnamic acid) (۲۱/۰۲ درصد) و  ۲-Propenoic acid, ۳-phenyl-, (E)- (Cinnamic acid) (۱۴/۵۷ درصد) بالاترین میزان در اندام هوایی و ریشه­های گیاهان تیمار شده در مقایسه با نمونه­­های شاهد داشتند. نتایج کلی نشان می­دهد که وجود برخی ترکیبات مفید و موثر بخصوص مواد آنتی باکتریال که در اثر کاربرد متیل جاسمونات نسبت به گیاهان شاهد افزایش یافته است می­تواند به عنوان یک روش موثر جهت افزایش ترکیبات دارویی این گیاه دارویی باشد که نیازمند بررسی­های بیشتر جهت شناسایی ترکیبات مفید فارماکولوژیکی و دارویی در این گیاه می­باشد.

کلیدواژه ها:

کروماتوگرافی گازی ، ایلام ، جاسمونیک اسی ، متابولیت های ثانوی ، گل سازوئی