ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاک کشاورزی آبیاری شده با آب رودخانه خیاوچای- مشگین شهر، استان اردبیل

آلودگی خاک چه ناشی از عوامل طبیعی و چه انسانی، کیفیت محیط زیست را کاهش می­دهد. هدف این پژوهش ارزیابی آلودگی خاک­های زراعی مشگین­شهر با استفاده از شاخص زمین­شیمیایی و روش­های آماری است. برای این منظور ۱۴ نمونه خاک از زمین­های کشاورزی تحت آبیاری رودخانه خیاوچایی در مشگین­شهر جمع آوری، و غلظت عناصر آرسنیک، کبالت، کروم، مس، آهن، منگنز، فسفر، سرب و روی در نمونه­ها با استفاده از طیف­سنج جرمی پلاسمای جفت­شده الایی تعیین شد. شاخص­های زمین­شیمیایی شامل شاخص زمین انباشت (Igeo)، فاکتور آلودگی (CF) و ضریب غنی شدگی (EF) همراه با  تحلیل مولفه اصلی (PCA) و ضریب همبستگی پیرسون برای تعیین وضعیت و روند آلودگی خاک این منطقه استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین غلظت کل آرسنیک، سرب و روی در منطقه مورد مطالعه به ترتیب mg/kg ۰۹/۲۰، ۳۵/۱۷ ،۸۵/۱۰۰ است که این غلظت­ها بالاتر از غلظت زمینه پوسته بود. نتایج محاسبه شاخص­های زمین شیمیایی نشان­دهنده غنی­شدگی زیاد آرسنیک در خاک منطقه­است که به نظر می­رسد در معدن آهن مویل به عنوان اصلی­ترین منشا این عنصر، به صورت ثانویه از چشمه­های هیدروترمال در لیمونیت ته نشین شده است. همچنین آبیاری زمین­های زراعی با رودخانه خیاوچای با غلظت بالای آرسنیک عامل دیگری در آلودگی خاک به این عنصر است. براساس نتایج تحلیل­های آماری، آرسنیک، آهن و سرب بیش­ از سایر عناصر تحت تاثیر معدن آهن مویل و منابع هیدروترمال قرار داشته و فسفر، مس و روی در منطقه از عوامل انسان­زاد نیز ناشی می­شوند. نتایج این مطالعه می­تواند در تدوین برنامه­های پایش و ارزیابی­های زیست­محیطی و سلامت منطقه استفاده شود.

کلیدواژه ها:

Heavy metals ، Arsenic ، Soil pollution indices ، Meshginshahr ، فلزات سنگین ، آرسنیک ، شاخص های آلودگی خاک ، مشگین شهر