تاثیر شوری و قلیائیت آب بر ضریب آبگذری خاکهای مناطق خشک

کم بودن میزان نزولات سالیانه و زیاد بودن تبخیر در مناطق خشک و نیمه خشک باعث افزایش غلظت املاح در محلول خاک (پدیده شوری) و افزایش سدیم قابل تبادل بر رووی ذرات خاک (پدیده سدیمه بودن) می گردد. این دو پدیده موجب تورم و نیز پراکنش ذرات رس شده و در نتیجه ساختمان خاک را تخریب می نمایند. یکی از روشهای معمول در بررسی اثر غلظت املاح محلول یا درصد سیستم قابل تبادل (و در واقع تعیین حد آستانه میزان شوری و میزان سدیم) بر روی تخریب ساختمان خاک (و در نتیجه کاهش هدایت آبی) انجام آزمایشات خاکشوئی می باشد. هفد از این ازمایش بررسی تاثیر محلولهای مختلف شور و سدیمه بر روی ساختمان خاک از طریق تعیین شاخص حساسیت می باشد. در این روش (که در واقع یک آزمایش خاکشوئی ساده است) کاهش در هدایت آبی خاک، بصورت کاهش در شاخص حسسایت خاک بیان می گردد. در یک رشته آزمایشات خاکشویی، ستونهائی از 20 نمونه خاک از لایه های سطحی 20 پروفیل از حوزه آبریز گاریزات استان یزد با محلول های با غلظت 100 میلی اکی والان در لیتر (کلرید سدیم و کلرید کلسیم) و با نسبتهای سدین جذبی 5، 10، 15 و 20 اشباع شده و متعاقبا با آب مقطر شسته شدند. از حجم زه آب جمع آوری شده در مدت 45 دقیقه متوسط سرعت جریان تعیین شده و با استفاده از سرعت جریان اولیه قرار دادی 15 میلی لیتر در دقیقه، شاخص حساسیت بصورت: سرعت جریان اولیه / متوسط سرعت جریان = شاخص حساسیت برای تیمارهای مختلف محاسبه گردید. انبساط در ستون نمونه خاک شسته شدده مبنائی برای نشان دادن میزان تورم، و مقدار رس خارج شده از آن مبنای محاسبه میزان پراکنش ذرات رس قرار گرفت و بالاخره از خصوصیات خاک در تفسیر و توجیه تغییرات حاصله در ارقام شاخص حساسیت خاک استفاد ه گردید. نتایج نشان می دهد که: 1ـ مقادیر شاخص حساسیت در خاکهای مختلف، متفاوت بوده و صرف نظر از نوع خاک افزایش نسبت جذبی سدیم باعص کاهش در شاخص حساسیت گردید. این ارتباط یک ارتباط خطی بووده و مقادیر شاخص حساسیت برای نسبتهای سدیم جذی 5، 10، 15، 20به ترتیب 0/86، 0/80، 0/74، 0/68 می باشد. 2ـ تغییرات در شاخص حساسیت و یا در واقع میزان تخریب ساختمانهای خاکها، تحت تاثیر خصوصیات خاکهای مورد آزمیاش و آب مصرفی بوده بطوریکه افزایش درصد سدیم تبادلی، درصد رس، پتاسیم محلول و وزن مخصوص ظاهری خاک تخریب ساختمانی خاک را تشدید نموده در حالیکه افزایش هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم معادل گچ، ماده آلی، مقدار سیلت و شن با اعمال یک نوع تاثیر حفاظتی، تخریب ساحتمان خاک را تا اندازه ای تعدیل نموده است. این تحقیق نشان می دهد که روش تعیین شاخص حساسیت خاک (که با آبی با غلظت نمک 100 میلی اکی والان در لیتر و طیف وسیعی از مقادیر نسبت جذبی سدیم تعیین می گردد)، می توا ن بعنوان یک مبنای سهل الوصول در طبقه بندی حساسیت خاکهای مختلف نسبت به شرایط شوری و سدیمی متفاوت مورد نظر قرار گیرد، اگرچه هنوز برای اثبات جامعیت این مفهوم جدید نیاز به آزمایشات دقیق تر و وسیع تری می باشد.