نقش نهاد وزارت در مناسبات سیاسی سلجوقیان عراق با خلافت عباسی

چکیدهنهاد وزارت به عنوان برترین نهاد و در راس نظام دیوانی سلطنت و خلافت، نقش مهمی را در مناسبات سلطنت سلجوقیان عراق و دستگاه خلافت عباسی برعهده داشت. این مناسبات که نزدیک به ۸۰ سال (۵۱۱ تا ۵۹۰ ق) به طول انجامید، به لحاظ نقش آفرینی و میزان موفقیت وزرا در اقتدار بخشیدن به حاکمیت سلطنت و یا خلافت، به سه دوره ی تاریخی مشخص تقسیم گردیده بود. اگرچه در این مناسبات، وزیران به نام و کاردانی همچون ابوالقاسم درگزینی در دوره ی اول و کمال الدین محمد خازن در دوره ی دوم حضور داشتند، اما آن دو نتوانستند مانند عون الدین یحیی بن -هبیره ی وزیر که در دوره ی سوم از مناسبات حضور داشت، موفقیت چندانی به دست آورند. هدف نوشتار حاضر آن است تا به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، با بررسی شرایط تاریخی و سیاسی حکومت سلجوقیان عراق و دستگاه خلافت عباسی، ضمن واکاوی نقش نهاد وزارت در ساختار حکومت آنان، به این پرسش پاسخ گوید که چرا وزرای کاردان دوره ی اول و دوم این مناسبات در ایجاد اقتدار حکومتی موفق نگردیدند. نتیجه ی پژوهش پیش رو نشان داد که اگرچه نقش وزرا در هر ساختار حکومتی با توجه به لیاقت و کاردانی آنان پررنگ یا کمرنگ بوده است، اما بدون وجود دیگر عوامل قدرت، از جمله سلطنت یا خلافت مقتدر و نیز یک تشکیلات کشوری سازمان یافته، هیچ وزیری حتی کاردان ترین آنان نیز موفق نگردیدند.

کلیدواژه ها:

وزارت ، مناسبات سیاسی ، سلجویان ، سلجوقیان عراق ، خلافت عباسی