«تلفیق عشق و عرفان»، باور به «وحدت وجود» و رمز «زلف و روی» جنبه های «صورت و معنا» در تحلیل زبان عارفانه عطار

از آغازین نمونه ­های غزلیات عرفانی فارسی تا کنون، ابراز عاشقی و بیان حال ­های عاشقانه جایگاهی ویژه و نمودی گسترده در مضامین عرفانی داشته است. غزلیات عطار را باید از آغازین نمونه­ های غزل تلفیقی که مضامین عاشقانه و عارفانه را درهم می آمیزد، به شمار آورد. تئوری­ پردازی و رمزسازی عرفانی این تلفیق را نیز می­توان از درون غزلیات عطار استخراج کرد. مبانی نظری تلفیق عشق و عرفان را بیش از هر چیز باید در باور عرفانی «وحدت وجود» جست­وجو کرد. بررسی زبان­ شناسانه، سبک­ شناسانه و عرفان­ پژوهانه مبحث «صورت و معنا» پیوند ساختاری عشق و عرفان را در لایه­ های مختلف سروده­ های عطار آشکار می ­سازد. در این مقاله با پیشینه بررسی معانی و مضامین غزلیات فارسی تا سده هشتم هجری، و بهره­ گیری از مباحث عرفان نظری، زبان­ شناسی شناخت گرا، و سبک ­شناسی ساخت ­شکنانه با محوریت مبحث «صورت و معنا»، به بررسی ساختار عاشقانه- عارفانه غزلیات عطار و رمزگشایی از زبان سمبولیک ویژه ­اش در این حوزه پرداخته شد. پژوهش به شیوه کتاب­خانه ­ای، همراه با گردآوری و طبقه­ بندی استقرایی داده­ ها، و تحلیل کیفی، تبیینی و اکتشافی بود که به چند نتیجه اصلی انجامید: تبیین روند شکل­ گیری چند نماد پرکاربرد «زلف»، «روی»، «خط» و «لب» در غزلیات عطار؛ بررسی انتقادی بحث سبک ­شناسانه «تلفیق عشق و عرفان»؛ و تحلیل جنبه ­های گوناگون صورت و معنا در زمینه ­های مختلف زبانی، ادبی و عرفانی.

کلیدواژه ها:

غزل تلفیقی ، فریدالدین عطار ، وحدت وجود ، صورت و معنا