سازوکار ارزیابی عملکرد دادگاه ها و نظارت بر آنها؛ مطالعه موردی: نظامهای حقوقی ایتالیا و ایران

یکی از مسائل مهم و مطرح در عرصه سیاست قضایی بررسی و نظارت بر عملکرد نظام قضایی اعم از قضات و دادگاه ها در زمینه تحقق عدالت قضایی است. کشورهایی که بنیان های نظام قضایی خود را بر تحقق مفهوم عدالت قرار داده اند، به دنبال این بوده ‎اند که فرایندی برای ارزیابی مصادیق آن در نظام قضایی خود طراحی کنند و با بررسی‎ های کارشناسی و سپس تصویب قوانین و مقررات در راستای این مهم قدم بردارند. در این راستا، این مسئله را در نظام قضایی کشورهای ایتالیا و جمهوری اسلامی ایران بررسی کردیم. با بررسی نحوه اعمال ارزیابی و نظارت بر کار قضات و دادگاه ها در سایر نظام های حقوقی این مطلب به دست آمد که هر کدام از این کشورها شاخص ها و مصادیق مورد نظارت بر دادگاه ها و قضات خود را در قوانین خود به صورت عینی مشخص کرده اند. همچنین این کشورها سسیستم های انجام اعمال نظارتی خود را از طریق سیستم آماری و گزارش دهی مقامات صالح این امر، براساس شاخص های ذکر شده در قانون طراحی کرده اند. در حالی است که قانون و مقرره ی نظارت بر عملکرد قضات در نظام قضایی ایران از ایرادات و آسیب هایی رنج می‎ برد. چه آن که ناظران متعددی موظف به نظارت بر رفتار و عملکرد قضات شده اند، اما در عمل می بایست ثمرات جدی تری از این نظارت ها به دست آید. موارد مورد نظارت و ارزیابی به صورت کلی بیان شده و شاخص ها و معیارهای تحقق موارد ارزیابی و نظارت عینی و انضمامی پیش بینی نشده اند. شیوه ارزیابی و روش جمع آوری اطلاعات مشخص نشده است و همین امر باعث شده است که در مقام اجرا آشفتگی ها و سردرگمی هایی ایجاد شود. بر همین اساس بایسته است که معیار و شاخص های ارزیابی و به تبع آن مصادیق جزئی احراز هر کدام از موارد شناسایی شود. مهم ترین گام در این زمینه این است که سیستم آماری قضایی مشخصی ایجاد شود تا بتوان براساس این شاخص ها در قالب این سیستم آماری موارد مورد نظارت و ارزیابی را در قالب مصادیق مشخص سنجش و اندازه گیری کرد.

کلیدواژه ها:

نظارت بر عملکرد قضات ودادگاهها ، نظام قضایی ، نظارت و ارزیابی ، نظارت پسینی ، نظارت پیشینی ، قوه قضاییه