سنجش توانمندسازی معلولان جسمی (معلولان جسمی حرکتی، احشایی و حسی) در سال ۱۳۹۴ و عوامل مرتبط با آن (مطالعه مقطعی تحلیلی در استان کهگیلویه و بویراحمد)

هدف توانمندسازی فرایندی است که نتیجه نهایی آن خروج معلولان از چرخه فقر و رسیدن به خوداتکایی و خودکفایی و پیوستن به جریان اصلی زندگی است. هدف این تحقیق سنجش توانمندسازی (احساس معنی دار بودن، موثربودن، خودمختاری، خوداثربخشی و احساس امنیت) معلولان جسمی (جسمی حرکتی، احشایی و حسی) تحت پوشش سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۳۹۴ و عوامل مرتبط با آن بود. روش بررسی روش انجام تحقیق به صورت پیمایشی از نوع مقطعی تحلیلی بوده که از پرسش نامه محقق ساخته با ۴ سوال زمینه ای (میزان تحصیلات با مقیاس رتبه ای، جنسیت و نوع معلولیت با مقیاس اسمی و سن با مقیاس فاصله ای) و ۴۶ سوال تخصصی (اعتماد اجتماعی، ۱۰ سوال؛ مشارکت اجتماعی، ۹ سوال؛ فعالیت های ورزشی، ۸ سوال؛ رفتارهای ترحم آمیز، ۴ سوال و توانمندسازی معلولان ۱۵ سوال) با مقیاس رتبه ای و پنج طیفی لیکرت، به منظور گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام معلولان جسمی (جسمی حرکتی، احشایی و حسی) تحت پوشش سازمان بهزیستی استان کهگیلویه و بویراحمد (به تفکیک هر شهر) بود که بالغ بر ۱۰ هزار و ۱۸۹ نفر بودند و با استفاده از فرمول کوکران ۳۷۰ نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین از نمونه گیری تصادفی نسبتی بین ۸ شهر استان کهگیلویه و بویراحمد استفاده شد؛ به این صورت که در مرحله اول، ۸ شهر انتخاب شدند. در مرحله دوم: معلولان جسمی هر شهر با کمک سازمان بهزیستی شهر مربوطه انتخاب شدند و در مرحله سوم این گروه از معلولان با روش تصادفی انتخاب شدند و در آخر به آن ها به طور مستقیم مراجعه شد. در این پژوهش روایی یا قابلیت اعتبار پرسش نامه از طریق روش اعتبار محتوایی و آن هم از نوع اعتبار صوری بود؛ یعنی با مراجعه به عقل سلیم و داوران متخصص و کتب و موضوعات مرتبط آزمون شد. به عبارتی پرسش نامه تهیه شده به استاد راهنما و ۱۰ نفر از صاحب نظران و استادان مختلف حوزه های روش شناسی، روان شناسی و جامعه شناسی تحویل داده شد و نظرات و دیدگاه های هر یک از آن ها درباره شاخص ها، معرف ها و گویه های تحقیق اخذ و پس از جمع بندی، پرسش نامه نهایی تدوین شد. به منظور سنجش پایایی پرسش نامه قبل از انجام نهایی تحقیق، ۴۰ پرسش نامه تکمیل شد و با استفاده از روش کرونباخ، مقدار آلفا برای متغیر توانمندسازی معلولان جسمی، ۰/۸۴؛ اعتماد اجتماعی؛ ۰/۷۲؛ مشارکت اجتماعی، ۰/۷۷؛ ورزش، ۰/۸۵ و رفتارهای ترحم آمیز ۰/۹۰ به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نسخه ۲۱ نرم افزار SPSS صورت گرفت و از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، چولگی و کشیدگی) و آمار استنباطی (آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس، تی دو گروه مستقل، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر) استفاده شد. یافته ها نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین متغیرهای اعتماد اجتماعی (با سه بعد اعتماد بین شخصی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی)، مشارکت اجتماعی (با دو بعد مشارکت رسمی و غیررسمی)، فعالیت های ورزشی (با دو بعد ارتقای سلامت جسمانی و روانی) با توانمندسازی معلولان جسمی رابطه معناداری وجود دارد (P<۰/۰۰۱). اما بین متغیرهای سن (۰/۴۱۸=P) و رفتارهای ترحم آمیز (۰/۳۹۵=P) با توانمندسازی معلولان جسمی رابطه معناداری وجود ندارد. بر اساس نتایج آزمون تی بر حسب مشخصات جمعیت شناختی معلولان جسمی، نشان داده شد بین جنسیت و توانمندسازی معلولان جسمی تفاوت معناداری وجود ندارد (۰/۷۵۶=P). بر اساس نتایج آزمون تحلیل واریانس بر حسب مشخصات جمعیت شناختی معلولان جسمی، نشان داده شد بین نوع معلولیت و توانمندسازی معلولان جسمی تفاوت معناداری وجود ندارد (۰/۱۷۴=P)، اما بین سطح تحصیلات و توانمندسازی معلولان جسمی تفاوت معناداری وجود دارد (P<۰/۰۰۱). افراد با تحصیلات بیشتر، میانگین توانمندی بیشتری دارند. نتایج تحلیل آزمون رگرسیون نشان داد مهم ترین متغیرهای موثر در توانمندسازی معلولان جسمی شامل اعتماد نهادی (۰/۳۲۷=β)، اعتماد به محیط (۰/۱۳۳=β)، مشارکت غیررسمی (۰/۱۳۲=β) و میزان تحصیلات (۰/۱۱۸=β) است و واریانس توانمندسازی معلولان جسمی حدود ۲۸ درصد، از متغیرهای مستقل معنادار موجود در مدل تاثیر پذیرفت. در بین سازه های کلی اثرگذار، مشارکت اجتماعی بیشترین تاثیر را بر توانمندسازی معلولان جسمی گذاشت و بعد از آن به ترتیب اعتماد اجتماعی، میزان تحصیلات و فعالیت های ورزشی قرار داشتند. نتیجه گیری نتایج این پژوهش نشان داد چهار متغیر سن، جنسیت، نوع معلولیت و رفتارهای ترحم آمیز نتوانستند تغییرات توانمندسازی معلولان جسمی را تبیین کنند، اما چهار متغیر اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، فعالیت های ورزشی و میزان تحصیلات توانستند تغییرات توانمندسازی معلولان جسمی را تبیین کنند و پیشنهاد می شود تحقیقات مربوط به توانمندسازی معلولان جسمی، در راستای شناخت بهتر عوامل و موانع توانمندسازی این معلولان، تداوم یابد.

کلیدواژه ها:

Empowerment ، Physically-handicapped people ، Social trust ، Social participation ، Sports activities ، Sympathy behaviors ، توانمندسازی ، معلولان جسمی ، اعتماد اجتماعی ، مشارکت اجتماعی ، فعالیت های ورزشی ، رفتارهای ترحم آمیز