حدود و قصاص در سپهر گفتمان های فقهی

مقاله حاضر با عنایت به تحولات حقوقی در عصر جهانی شدن به موضوع مجازات های معین در اندیشه و نظر فقها و روشنفکران اسلامی با تاکید بر جریان های اندیشه ای فقهی تشیع می پردازد. به زعم مقاله حاضر طرح و برجسته شدن ارزش های حقوقی غربی در فضای رسانه ای و آکادمیک دنیای کنونی واکنش های متفاوتی را درباره مجازات های معین )حدود و قصاص) در جهان اسلام برانگیخته است. این واکنش ها را نمی توان نه صرفا انفعالی و نه حتی اجتهادی نامید؛ بلکه بهانه ای بود که نحله های مختلف در جهان اسلام، بازاندیشی درباره سنت اسلامی در باب مجازات های معین داشته باشند. یعنی ضمن پذیرش اصول اساسی و قواعد بنیادین پارادایم اسلامی، هر کدام به مقتضای رویکرد خود گفتگوی ویژه ای را با سنت رغم زدند. از این میان می توان سه جریان سنتی اندیش، تجددگرای مسلمان و نواندیش از هم متمایز ساخت. سنتی اندیشان کسانی محسوب می شوند که هیچ اصالتی برای اندیشه تجدد و سوالات و شبهات غرب قائل نیست؛ لذا معتقد به اجرای حدود به همان کیفیتی هستند که در عصر ظهور صورت می پذیرفته است. نواندیشان معتقد به اعتبار و مرجعیت سنت اسلامی اند، ولی قائل به ناکارآمدی آن نظر به مقتضیات عصرند؛ بنابراین به کارآمدسازی آن از گذر پروسه های اجتهادی می پردازند. آنها در باب مجازات های معین، در برخی موارد قائل به طریقیت این احکام اند، نه موضوعیت آنها و به تبع، قائل به تغییر و تبدیل پاره ای از این مجازات ها هستند. اما متجددین مسلمان با اینکه از نص درجه یک که قرآن و سنت را شامل می شود، عبور نمی کنند، پرسش ها و شبهاتی را که از ناحیه غرب مطرح می شوند، جدی می گیرند و احکام تاریخی اسلامی را از منظر ارزش های مدرن نقد می کنند.

کلیدواژه ها:

حدود ، قصاص ، مجازات ، نص ، سنت ، معاصرت ، تجدد ، نوگرایی