آینه‎های دردار: پیوند روایتگری و نظریه گلشیری درباب استقلال زیبایی‎شناختی داستان

روایتگری با استفاده از راوی سوم شخص محدود یکی از شیوه‎های رایج روایتگری در آثار گلشیری است ( در شازده احتجاب، بخش‎هایی از کریستین و کید، بخش‎هایی از بره گمشده راعی، و برخی از داستان‎های مجموعه  دست تاریک دست روشن). گلشیری در این آثار ثابت کرده است که متخصص این شیوه روایتگری است  و بالفعل‎کردن امکانات موجود این زمینه در  زبان فارسی، یکی از بارزترین وجوه امتیازات او در داستان فارسی دهه چهل و پنجاه است.  در مقاله حاضر، بنا بر شواهد و تحلیل‎هایی که خواهد آمد نشان داده‎ایم که گلشیری در روایتگری آینه‎های دردار، گامی فراتر نهاده و راوی محدودی را در داستان فارسی به اجرا گذاشته است که تا آن زمان در داستان فارسی سابقه نداشته است: این راوی محدود نه فقط سطح اصلی داستان بلکه سطوح زیرین آن را نیز روایت کرده و به طرزی پیچیده این سطوح را به هم پیوند داده است. مضاف بر این تمام نشانه‎های حضور «مولف مستتر» در رمان نیز  به واسطه این راوی بر خواننده عرضه شده است. اما طرح این مباحث فقط برای پاسخ به پرسشی اساسی بوده است: در بطن این همه تلاش برای برقراری پیوند و نزدیکی میان این سطوح و شخصیت‎هایی موجود در هر سطح (این شخصیت‎ها عمدتا نویسنده‎اند)  چرا گلشیری با راوی محدودش  خط و مرزی، هر چند کم‎رنگ و کم‎پیدا ، میان آنها کشیده  و این همه تلاش کرده است تا بگوید که به هم نزدیکند اما یکی نیستند؟ در پایان مقاله، این پرسش را مرتبط با نظریه گلشیری درباره انگاره استقلال زیبایی‎شناختی داستان پاسخ داده‎ایم.

کلیدواژه ها:

Hooshang Golshiri ، Ayenehaye Dardar ، Limited narrator ، Layers of fiction ، Hidden author ، Aesthetic of fiction ، Independence of the literary text. ، هوشنگ گلشیری ، آینه‎های دردار ، راوی محدود ، سطوح داستانی ، مولف مستتر ، زیبایی‎شناسی داستان ، استقلال متن ادبی.