زمان و هویت در داستان های هوشنگ گلشیری از منظر نقد مضمونی

زمان از خصیصه­های اصلی نقد ادبی و رمان قرن بیستم است. ژرژ پوله (۱۹۰۲-۱۹۹۹م) از منتقدان بزرگ نقد مضمونی، بنیان آراء انتقادی-فلسفی­اش را به مقوله­ی زمان اختصاص می­دهد و می­کوشد تا از خلال تصاویر نویسندگان به تشریح درک آنان از زمان بپردازد. هوشنگ گلشیری از جمله داستان نویسان مدرن ایران است که در روایت داستان­هایش، به ترسیم هویت انسان هم عصر خود و درک او از زمان می­پردازد. شخصیت­های داستانی او هر کدام به نوعی با زمان درگیرند.      مقاله­ی حاضر بر اساس نگرش پوله و با رویکرد تحلیلی- توصیفی به درک شخصیت­های داستانی گلشیری از لحظه می­پردازد. مفهوم فضاهای شخصی در داستان­های او با ادراک لحظه­ی گذرای حال مرتبط است و با تصاویری چون ایستادن افراد در صف­های طولانی، هم قدم شدن راوی با آنان، سفر، گام زدن­ها و شمردن نقطه­های متوالی به ایجاد ادراک متقاطع شخصیت­ها از زمان می­پردازد. علاوه بر این سرریز شدن گذشته در قالب تداعی صداها و تصاویر در لحظه­ی حال ویژگی دیگر چنین زمانی است و خصلتی جاودانه به لحظات می­دهند. طرح­های تکه تکه و ناتمامی که در داستان­های گلشیری به شکل نمادهایی چون ریزش مداوم و یکنواخت فواره­ها، تکه تکه شدن و شکستن موج­های حوض از آن یاد می­شود در عین اشاره به گذرایی لحظه، طرحی از معنای ذاتا پایان ناپذیر آن است. از این­رو تکرارها، یادآوری­ها و حتی فراموش کردن­های افراد رکن اصلی کشف هویت آنان و درک­شان از لحظه محسوب می­شود.

کلیدواژه ها:

thematic criticism ، Time ، Identity ، Georges Poulet ، Hushang Golshiri ، نقد مضمونی ، ژرژ پوله ، هوشنگ گلشیری ، زمان ، هویت