ارزیابی آلودگی منابع آب زیرزمینی به عناصر بالقوه سمی با استفاده از شاخص های کیفی MI و PoS (مورد مطالعه: شهر سنقر)

زمینه و هدف: ارزیابی کیفی منابع آب­ زیر­زمینی به ویژه در نواحی خشک و نیمه خشک جهان از جمله ایران که به طور تقریبی %۹۰ آب­ مورد نیاز آن ها برای مصارف گوناگون از منابع آب­ زیر­زمینی تامین می­شود، از اهمیتی بسزا برخوردار است. لذا، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی منابع آب زیرزمینی شهر سنقر به عناصر آرسنیک، سرب، کادمیم و مس با استفاده از شاخص های کیفی MI وPoS  در طی فصول تابستان و پاییز سال ۱۴۰۱ انجام شد. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی کیفی منابع آب­ زیر­زمینی، در اواسط فصول تابستان و پاییز از ۱۲ حلقه چاه تامین کننده آب شرب شهر سنقر در مجموع ۳۶ نمونه مرکب آب زیرزمینی برداشت و مقادیر پارامترهای pH، EC، TDS و دما در محل اندازه­گیری شدند. پس از آن و با انجام مراحل آماده­سازی آزمایشگاهی، غلظت عناصر در نمونه­ها به روش طیفسنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی خوانده شدند. کیفیت آب با استفاده از شاخص های MI وPoS ارزیابی شده و داده­ها نیز با استفاده از نرم­افزار آماری SPSS مورد پردازش قرار گرفتند.  یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر آرسنیک، سرب، کادمیم و مس در نمونه­های آب فصل تابستان به ترتیب برابر با ۲۲/۴، ۱۲۵/۰، ۳۸۷/۰ و ۵۹۸/۰ میکروگرم در لیتر و در نمونه­های آب فصل پاییز (میکروگرم در لیتر) نیز به ترتیب برابر با ۹۸/۲، ۱۳۷/۰، ۲۱۳/۰ و ۶۱۰/۰ و در هر دو فصل کوچک تر از بیشینه رواداری WHO، EPA و سازمان حفاظت محیط زیست ایران بوده است. به علاوه، میانگین مقادیر شاخص­های MI و PoS در فصل تابستان با ۰۰/۱ و ۲۰۳ به­ترتیب بیان گر سطوح کیفی "تحت تاثیر اندک" و "آلودگی اندک" و در فصل پاییز نیز با ۸۳۰/۰ و ۱۴۴ به­ترتیب بیان گر سطوح کیفی "پاک" و "پاک-آلودگی حداقل" بود. نتیجه گیری: با استناد به یافته ها، گرچه در زمان اجرای مطالعه منابع آب زیرزمینی شهر سنقر در معرض آلودگی بیش تر از حد مجاز به عناصر بالقوه سمی نبوده است، ولی با استفاده بی رویه از نهاده های کشاورزی و به ویژه کودهای شیمیایی فسفاته و ازته و سموم شیمیایی با پایه فلزی توسط کشاورزان، امکان افزایش غلظت انواع فلزات سنگین در خاک و نفوذ آن ها به سفره های آب زیرزمینی در اثر روان شویی ناشی از آبیاری و  نزولات جوی در میان مدت دور از انتظار نخواهد بود. از این رو، برای حفظ سلامت مصرف کنندگان، نسبت به پایش و ارزیابی کیفی دوره ای و منظم منابع آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

Water pollution ، Qualitative assessment ، Maximum permissible concentrations ، Potentially toxic elements ، Sonqor ، آلودگی آب ، ارزیابی کیفی ، بیشینه رواداری ، عناصر بالقوه سمی ، سنقر