بهینه سازی تولید ارزن پروسو با توجه به تاریخ کاشت و تجزیه و تحلیل رشد

مقدمه: نیاز روزافزون به علوفه در کنار چالش­های تولید آن مانند فشار بر مراتع، توجه به راهکارهای افزایش تولید در واحد سطح انواع گیاهان علوفه­ای را افزایش می­دهد. در میان گیاهان علوفه­ای، ارزن ها به دلیل تنوع زیاد، سازگاری بالا، تولید بالای ماده خشک و نیز ارزش غذایی فراوان می تواند به عنوان انتخابی مناسب در تناوب زراعی و الگوهای تولید مناطق مختلف قرار گیرند. این کار نیازمند آگاهی از تاریخ مناسب کشت این گیاه و آشنایی با چگونگی انطباق مراحل مختلف رشدی آن با شرایط آب و هوایی منطقه کشت است تا کشت و کار آن منجر به افزایش تولید شود. این پژوهش با هدف ارزیابی تاثیر تاریخ های مختلف کاشت بر شاخص های رشدی ارزن پروسو و چگونگی هم نوایی مراحل رشد آن با شرایط محیطی، طراحی و اجرا شد.مواد و روش ها: برای رسیدن به اهداف پژوهش، آزمایشی در دو سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷ در مزرعه پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و چهار تاریخ کاشت (در سال اول ۸ خرداد، ۶ تیر، ۷ مرداد و ۷ شهریور و در سال دوم ۱۴ خرداد، ۱۶ تیر، ۱۴ مرداد و ۱۵ شهریور) انجام شد. با نمونه­برداری­های متناوب و اندازه گیری سطح برگ و ماده خشک اجزای مختلف بوته در کنار ثبت مراحل فنولوژیک، شاخص­های رشدی و پاسخ عملکرد ماده خشک گیاه و انطباق مراحل نموی گیاه با شرایط محیطی مورد ارزیابی قرار گرفت.­یافته های تحقیق: یافته های این آزمایش نشان داد که برهم کنش سال، تاریخ کاشت و زمان نمونه برداری بر انباشت ماده خشک و نیز شاخص های رشدی مورد مطالعه مانند شاخص سطح برگ (LAI)، سرعت رشد گیاه زراعی (CGR)، سرعت رشد نسبی (RGR)، سرعت جذب خالص (NAR)، نسبت سطح برگ (LAR) و نسبت وزن برگ (LWR) معنی دار  بود. در این پژوهش در نخستین سال زراعی، بیش ترین انباشت ماده خشک کل ارزن پروسو با میانگین ۱۰۳۰.۸ گرم بر متر مربع با کاشت آن در تاریخ ششم تیرماه حاصل شد. افزایش ماده خشک ارزن پروسو در دومین زمان کاشت به نقش موثر شاخص سطح برگ به عنوان مهم ترین منبع تولید ماده پرورده و سرعت رشد گیاه زراعی ارتباط داشت. به عبارت دیگر، بیشینه شاخص سطح برگ (۵.۱۴ واحد) و سرعت رشد گیاه (۳۵.۵ گرم بر گرم در متر مربع) در ارزن پروسو در دومین زمان کاشت به دست آمد که این امر توانست ماده خشک آن را در مقایسه با سه تاریخ کاشت دیگر افزایش دهد. با این حال، در دومین سال آزمایش، با کاشت ارزن پروسو در نخستین زمان کاشت (۱۴ خرداد)، شاخص سطح برگ (۳.۶۹ )، سرعت رشد گیاه (۲۵.۹۹ گرم بر گرم در متر مربع) و سرعت جذب خالص (۱۸.۱۳ گرم بر متر مربع سطح برگ در روز) به صورت قابل توجهی در مقایسه با سه تاریخ کاشت دیگر افزایش یافت. پیامد افزایش شاخص های رشدی اشاره شده، افزایش انباشت ماده خشک کل ارزن پروسو به میزان ۷۳۴.۶۶ گرم بر متر مربع بود که افزایش معنی داری در مقایسه با سه تاریخ کاشت دیگر نشان داد.نتیجه گیری: در کل با توجه به یافته های این آزمایش می توان انتظار داشت که با کشت ارزن پروسو در بازه زمانی ۱۴ خردادماه تا ششم تیرماه در رشت بتوان زیست­توده بیش تری در مقایسه با تاریخ های کاشت دیگر تولید کرد.

کلیدواژه ها:

رشد و نمو ، سطح برگ ، شاخص های رشد ، ماده خشک