اثرات تکانه های مخارج دولت بر بهره وری نهاده ها، و ترجیحات مصرف کنندگان در ایران

نقش تکانه­های مخارج بخش عمومی در اقتصاد همواره مورد توجه سیاست گذاران و اقتصاددانان بوده است. مخارج دولت شامل مصرف و سرمایه­گذاری دولت است.  این پژوهش به بررسی اثرات انواع تکانه­های مخارج دولتبر متغیرهای کلان اقتصادی برای داده­های سالیانه ۱۳۹۵-۱۳۵۷ در ایران می­پردازد. به طور خاص اثرات تکانه­های مخارج دولت بر متغیرهای محصول، مصرف بخش خصوصی، سرمایه­گذاری بخش خصوصی، دستمزد واقعی و اشتغال بررسی می شود. به علاوه در این پژوهش تاثیر مخارج دولت بر رفتار خانوار و بنگاه بررسی شده است. بنابراین، نقش­ سرمایه­گذاری دولت از طریق تابع تولید و نقش مصرف دولت از کانال تابع مطلوبیت وارد الگو شده است. الگو متناسب با اقتصاد ایران به­گونه­ای­ طراحی شده که قاعده پولی بانک مرکزی ایران بر اساس حجم پول و همچنین بودجه دولت بر اساس درآمدهای نفتی، مالیاتی، اوراق مشارکت و قرض از بانک مرکزی باشد. در نهایت الگو برای اقتصاد ایران برآورد شده است. مزیت این الگو نسبت به سایر پژوهش­ها در ایران، مطالعه همزمان تاثیر انواع مخارج دولت بر بهره­وری نهاده­های تولید ­و ترجیحات مصرف­کنندگان است. به عبارت دیگر، الگو در برگیرنده تاثیر سرمایه بخش عمومی در تقویت بهره­وری بنگاه­ها و وابستگی ترجیحات مصرف­کنندگان به مصرف دولت است. الگوی بکار رفته در این تحقیق دارای ویژگی­هایی از­ قبیل داشتن پایه­های اقتصاد خرد، چسبندگی اسمی، بازار رقابت ناقص و تعادل عمومی است. بخش­های موجود در الگو شامل خانوارها، بنگاه­ها، دولت و بانک مرکزی است. با توجه به تصادفی بودن الگو، امکان بررسی اثرات تکانه­های اسمی و واقعی بر متغیرهای کلیدی اقتصاد فراهم می شود. به عبارت دیگر، برای حل و برآورد الگو از چهارچوب تعادل عمومی پویای تصادفی ((DSGE  کینزی های جدید استفاده شده است. پس از حل الگو، سیستم معادلات خطی با روش بیزی برای اقتصاد ایران برآورد شده است. نتایج برآورد بیزی نشان می دهد که سرمایه بخش عمومی بر تابع تولید و همچنین مصرف دولت بر تابع مطلوبیت تاثیر مستقیم دارد. از آزمون­های تشخیص همگرایی تک متغیره و چند متغیره مارکوف- چان- مونت- کارلو (MCMC)، مطابقت توزیع­های پیشین و پسین و همچنین مقدار نهایی درستنمایی برای ارزیابی الگو استفاده شده است. همچنین از طریق مطابقت نمودارهای شبیه­سازی متغیرها و تکانه­ها، الگو ارزیابی شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از برازش الگو، این الگو برای اقتصاد ایران مناسب به نظر می­رسد. واکنش­های آنی تکانه­های مصرف دولت و سرمایه­گذاری دولت بر روی متغیرهای محصول، مصرف بخش خصوصی، سرمایه­گذاری بخش خصوصی، دستمزد واقعی و اشتغال بررسی شده است. همچنین اثرات تکانه­های مصرف و سرمایه­گذاری دولت مقایسه شده اند. نتایج نشان­ می­دهد که در ایران، انباشت سرمایه عمومی باعث تقویت بهره­وری بنگاه­ها می­شود. همچنین، ترجیحات مصرف­کنندگان تحت تاثیر مصرف دولت است. ملاحظه می­شود که بین مصارف عمومی و خصوصی رابطه جانشینی­ وجود دارد. به علاوه، تکانه مصرف دولت باعث افزایش سرمایه­گذاری بخش خصوصی، محصول، اشتغال و دستمزد واقعی می­­شود. تکانه­ی مثبت سرمایه­گذاری دولت نیز موجب افزایش محصول، اشتغال، دستمزد واقعی و کاهش مصرف خصوصی می­شود. همچنین یک رابطه­ی مکملی بین سرمایه­گذاری­های عمومی و خصوصی وجود دارد. به نظر می رسد که سرمایه­گذاری دولت، می تواند از طریق ایجاد و گسترش زیرساخت­ها باعث افزایش سرمایه­گذاری بخش خصوصی شود. نتایج بدست آمده، تاکید بر نقش تکانه مثبت سرمایه­گذاری دولت در بهبود شرایط اقتصادی تاکید دارد. بر اساس یافته­­ها، توجه به نقش سیاست­های مخارج دولت برای مقابله با رکود با اهمیت به نظر می­­رسد.

کلیدواژه ها:

تکانه مخارج دولت ، بهره وری بنگاه ، ترجیحات مصرف کننده ، ایران