تلازم و تقابل واقعیت اسطوره ای و کرامات عرفانی در ادیان ابراهیمی

سه دین بزرگ ابراهیمی جزء شریعتشان و قوانین منبعث از آن­ به میانجی کتب مقدس در اجتماع نفوذ یافته­ و از سلوک عارفانه­ای سخن گفته­ و به پاداش و سزای اخروی در پی تزکیه نفس، نیل به حقیقت الهی و وصال او پرداخته­اند. به این اعتبار، تصوف و عرفان پیش از شکل­گیری گونه اسلامی­اش در دین یهود و مسیحیت نیز پیشینه­ای قابل تامل دارد.؛ از مهم ترین موارد مشترک در هر سه رویکرد عرفانی، مفهوم «کرامت» است. با این­حال مطالعه خاستگاه شناسانه و هم­چنین پدیدارشناختی کرامات عرفانی در هر سه دین ابراهیمی نشان می­دهد که تا چه اندازه این رویدادها با اسطوره در تناظر بوده­اند. جستار حاضر با روش تطبیقی و رویکرد توصیفی-تحلیلی می­کوشد با مطالعه شکل­گیری تاریخی مفهوم کرامات و بررسی مهم ترین اسطوره­های دینی، رابطه برخی از این رویدادها را با آنچه در اندیشه اسطوره­شناسان بزرگ «واقعیت اسطوره­ای» خوانده شده، آشکار ساخته و شناسایی کند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که کرامت در عرفان یهودی در عین حال که با جادو پیوند می­خورد، الگوهای اسطوره­ای مصر باستان را دنبال می­کند؛ حال آن­که این امر در عرفان مسیحی بر اساس نوعی مشاهده به دست می­آید و منبع اصلی کرامات خود مسیح است. در عرفان اسلامی کرامات همپای معجزه است که به جای رسول، در اینجا به ولی یا عارف الهی تعلق دارد و نتیجه تزکیه نفس است؛ اما نتیجه­ای طبعی و بعضا قهری است و از این رو دارای فضیلتی در مقام ابزار یا هدف نیست.

کلیدواژه ها:

کرامت ، عرفان اسلامی ، جادوی قباله ، معجزه مسیحی ، واقعیت اسطوره ای