بررسی نشانه های تاثیر کلام اشاعره و معتزله در حدیقه سنایی

سنایی غزنویی به عنوان یکی از برجسته ترین شاعران کلاسیک ایران، با حدیقه الحقیقه بسیاری از آموزه های اعتقادی و اخلاقی اسلامی را وارد شعر فارسی نمود. بیشتر این آموزه ها متاثر از فضای کلامی و اخلاقی عصر سنایی می باشد. عصری که نحله های کلامی و اخلاقی فراوانی در آن رواج داشتند. در این میان، مثنوی حدیقه الحقیقه، از جمله مهم ترین آثار سنایی، جلوه گاه تاثیرات کلامی و اعتقادی متعددی در بطن خویش می باشد. حدیقه الحقیقه اثری می باشد که هم متاثر از مبانی کلامی-استدلالی معتزله است و هم متاثر از مبانی کلامی–نقلی اشعریون. این اثر از یک سو، در مسائل کلامی چون رویت الهی، به دیدگاه های معتزله نزدیک می باشد و در مساله حدوث و قدم کلام الهی به اشاعره. اگر چه سنایی پژوهان، وی را عمدتا اشعری مسلک دانسته اند، اما نمی توان در باورداشت سنایی به حب اهل بیت (ع)، توحید و امامت و آموزه های اخلاقی شیعی مسلکانه او، شک کرد. باری در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تلاش شده تا تاثیرات کلامی دو فرق مهم جهان اسلام یعنی معتزله عقل اندیش و اشعریون نقل اندیش بر حدیقه الحقیقه سنایی مطالعه شود. عمده تمرکز تحقیق بر تاثیرات موضوعات کلامی و اخلاقی چون حدوث و قدم کلام الهی، رویت الهی، امامت، امر شر، حسن و قبح امور و ... در حدیقه الحقیقه سنایی است

کلیدواژه ها:

کلام اسلامی ، اشعری ، معتزله ، حدیقه الحقیقه ، سنایی غزنوی