بررسی تغییرات اقلیم بر ساختار و زوال بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در بوم سازگان زاگرس (مورد پژوهشی: جنگل های شهرستان گیلانغرب)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: حدود دو دهه است که جنگل های زاگرس با خشکیدگی روبه رو شده و آثار این بحران در مناطق مختلف نمایان می باشد. در این مطالعه اثر تغییرات اقلیم بر زوال بلوط ایرانی در جنگل های زاگرس با داده های هواشناسی و نمونه برداری میدانی در طی زمان بررسی شده است. مواد و روش ها: برای نمونه برداری عرصه ای از الگوی نمونه برداری تصادفی منظم در سال های ۱۳۷۷ و ۱۳۹۷ استفاده شد. روند چهار عنصر اقلیمی بارش، دمای هوا، یخبندان و رطوبت نسبی در ایستگاه گیلان غرب از سال ۱۳۶۷ تا سال ۱۳۹۷ نیز تحلیل شد. در بخش دیگری از این مطالعه، از مصاحبه ی باز یا بدون ساختار با افراد سالخورده به منظور جمع آوری اطلاعاتی در مورد تغییرات اقلیم و اثرات آن بر پدیده های محیطی اقدام شد. یافته ها: نتایج نمونه برداری نشان داد فراوانی و موجودی گونه بلوط ایرانی در دوره دوم نسبت به دوره اول کاهش یافته است. مقدار سطح مقطع بلوط ایرانی دانه زاد از ۱۵/۲ در آماربرداری مرحله اول به ۹/۴ و سطح مقطع بلوط شاخه زاد از ۵/۲ به ۴/۴ مترمربع در هکتار کاهش یافته است. نتایج مقایسه وضعیت کیفی و سلامت بلوط ایرانی در دو دوره نمونه برداری نشان داد در دوره اول ۱۱/۹% از درختان بلوط ایرانی پوسیده و خشکیده بوده اند در حالی که در دوره دوم ۷۱/۵۵ % است. میزان خشکیدگی در آماربرداری دوره دوم در درجات سلامت و کیفیت ۲ و ۱ بیشتر (۴۱/۹% و ۲۸/۵%) بوده و در درجات ۴ و ۵ کاهش می یابد (۸/۲% و ۳/۱%) اما خشکیدگی در درجات بالاتر منجر به مرگ درختان بلوط ایرانی می گردد. نتایج تجزیه عوامل اقلیمی با روش من-کندال نشان داد در دوره مورد مطالعه روند بارش، یخبندان و رطوبت نسبی نزولی، اما روند دما افزایشی است. نتیجه گیری: تغییرات اقلیمی و بروز تنش خشکی شدید باعث می گردد درختان بلوط دچار ضعف فیزیولوژیک شوند. ایجاد ضعف فیزیولوژیک در درختان، زمینه حمله آفات و بیماری های مختلف را فراهم نموده و درخت بلوط دچار خشکیدگی و زوال می گردد.

کلیدواژه ها:

Climatic elements ، Oak decline ، Physiological processes ، Structural features ، Time series ، Zagros ecosystems ، بوم سازگان زاگرس ، زوال بلوط ، سری زمانی ، عناصر اقلیمی ، فرآیندهای فیزیولوژیک ، ویژگی های ساختاری