بررسی اثر انسو (ENSO) بر توزیع بارش فصلی ایران در دوره ۱۹۷۱- ۲۰۰۰

بررسی توزیع بارش فصلی کشور در دهه اخیر، با استفاده از اطلاعات سازمان هواشناسی کشور، نشان از تغییر آن از نظر شدت و بسامد وقوع، نسبت به میانگین بلندمدت سی ساله ۱۹۷۱- ۲۰۰۰ دارد. در این مقاله اثر احتمالی ارتباط از دور انسو بر بارش های فصلی ایران در این دوره بررسی شده است. داده های بارش تجمعی ماهانه و فصلی برای ۴۳ ایستگاه همدیدی از سازمان هواشناسی کشور و داده های مربوط به سال های فعالیت انسو در فازهای گرم و سرد از مرکز نوا NOAA)) تهیه شده اند. ابتدا شش نمونه از شدیدترین سال های فعالیت انسو در دوره سی ساله، سه النینو و سه لانینا، انتخاب و سپس بررسی توزیع بی هنجاری بارش فصلی کشور در این فازها (برحسب سال های خورشیدی و آبی) صورت گرفته است. به علاوه، ارتباط بین بی هنجاری بارش فصلی کل کشور و شاخص نینوی اقیانوسی (هم از نظر علامت و هم از نظر شدت) در این فازها و همچنین میزان همبستگی بین شاخص نینوی اقیانوسی و بارش فصلی ۴۳ ایستگاه همدیدی کشور در دوره سی ساله، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بررسی توزیع بی هنجاری بارش فصلی کشور در فازهای متفاوت فعالیت انسو، نشان می دهد که در هیچ یک از فازها، توزیع بارش فصلی از الگو و روندی خاص تبعیت نمی کند. مقایسه بی هنجاری های بارش فصلی کل کشور و شاخص نینوی اقیانوسی نیز حاکی از آن است که هم علامت و هم شدت بی هنجاری های بارش در هریک از فازها متفاوت بوده و در سال های النینو (یا لانینای) بررسی شده، هم بی هنجاری بارش فصلی مثبت و هم بی هنجاری منفی بارش وجود دارد. مقادیر ضرایب همبستگی ضعیف بین شاخص نینوی اقیانوسی و بارش فصلی ۴۳ ایستگاه کشور در دوره سی ساله نیز نتایج فوق را تایید می کند. نتیجه مهم آنکه فقط با تعیین فاز انسو نمی توان بی هنجاری بارش فصلی، چه از نظر علامت و چه شدت، را پیش بینی کرد. علت احتمالی می تواند مربوط به برهم کنش پیچیده و غیر خطی اثر انسو با دیگر پدیده های بزرگ مقیاس جوی و اقیانوسی مانند نوسان اطلس شمالی، نوسان مادن- جولین و مانسون باشد.

کلیدواژه ها:

ارتباط از دور ، النینو ، انسو ، بی هنجاری بارش فصلی ، شاخص نینوی اقیانوسی ، لانینا