تحلیل حساسیت و مقایسه عملکرد سه مدل مفهومی HBV، IHARCES و HEC-HMS در شبیه سازی بارش-رواناب پیوسته در حوضه های نیمه خشک (بررسی موردی: حوضه اعظم هرات-یزد)

بخش وسیعی از کشور ما در قسمت خشک و نیمه خشک قرار دارد.. در این مناطق بارش معمولا ناچیز و نامنظم است و تغییرات شدید مکانی و زمانی دارد که تاثیر زیادی بر چرخه هیدرولوژیکی و منابع آب دارد. شناخت هیدرولوژی مناطق خشک لازمه شناخت این محیط ها و تشخیص آسیب پذیری آنها به تغییر است. مدیریت موثر منابع آب ضروری است که نیازمند سامانه پشتیبانی تصمیم گیری شامل ابزارهای مدل سازی است. انتخاب مدل، نیاز به تشخیص قابلیت و محدودیت مدل­های هیدرولوژیکی درحوضه دارد. در این مقاله عملکرد سه مدل مفهومی و پیوسته HBV، HEC-HMS و IHACRES در شبیه سازی بارش- رواناب حوضه نیمه خشک اعظم هرات مورد ارزیابی قرار گرفت. در تعیین عملکرد مدل ها از ­ معیارهای عملکرد شامل ضریب نش(E) ، ضریب تعیین (R۲) و معیارهای خطای Bias و RMSE استفاده شد. نتایج نشان داد، مدل HBV با ضریب نش ۷۶/۰، ضریب تعیین ۷۷/۰، معیار خطای ۰۰۴/۰- و۷۲/۰ بیشترین و مدل HEC-HMS با ۶۲/۰، ۶۴/۰، ۰۰۷/۰ و ۳/۱ کمترین کارایی را در دوره واسنجی دارند. در دوره صحت سنجی برای مدل HBV، این ضرایب ۶۶/۰ ،۶۷/۰ ،۱۵/۰- و ۸/۰ و برای مدل HEC-HMS، ۵۷/۰ ،۵۵/۰ ،۰۳/۰- و ۰۲/۱ است. درنهایت مشخص شد مدل HBV بهترین عملکرد در شبیه سازی رواناب پیوسته حوضه را دارد. در تحلیل حساسیت پارامترها ، حساس ترین پارامترهای مدلHBV (UZL، MAXBAS و BETA) ارزیابی شدند. پارامترهای Soil storage،Max infiltration و Tension storage به منزله پارامترهای حساس مدل HEC-HMS مشخص شدند که تاثیر زیادی بر نتایج خروجی مدل دارند. این در حالی است که پارامترهای مدل IHACRES، به میزان یکسان از خود حساسیت نشان دادند.

کلیدواژه ها:

مدل مفهومی بارش- رواناب پیوسته ، حوزه رودخانه اعظم هرات ، HBV ، HEC-HMS ، IHACRES