تحلیلی بر عوامل تبیین کننده ی حس مکان در بافت های تاریخی (مورد پژوهی: شهر تبریز)

بافت تاریخی شهرها آثار گران بهایی از فرهنگ، دانش معماری و شهرسازی بومی اند و برخلاف پیشینه درخشان، امروزه با مشکلات متعدد ناشی از بی هویتی شهر معاصر روبه رو هستند که زندگی شهری را از جنبه های متعالی معنوی تهی کرده است. در این راستا، بررسی حس مکان در این بافت ها که پیوند انسان با مکان و ارتقاء ارزش ها، نگرش ها و به ویژه رفتار فردی و اجتماعی را موجب می شود، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از تحقیق حاضر بررسی عوامل تبیین کننده حس مکان در بافت های تاریخی شهر تبریز و شناخت وضعیت موجود است. بدین منظور، روش تحقیق کمی-کیفی با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی بوده که به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری در نرم افزار Amos و آزمون T-test در نرم افزار SPSS استفاده شده است. شایان ذکر است که جامعه ی آماری تحقیق شامل ساکنان بافت تاریخی شهر تبریز (منطقه ۸ شهرداری) می باشد که حجم نمونه با استفاده از مدل کوکران ۳۸۴ نفر تعیین شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهمترین عوامل تبیین کننده حس مکان در بافت تاریخی شهر تبریز به ترتیب مولفه های فضایی-عملکردی، ادراکی-معنایی و کالبدی-فیزیکی با ارزش ۶۸/۰، ۵۱/۰ و ۴۶/۰ بوده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که با توجه به سطوح حس مکان در بافت تاریخی شهر تبریز، ادراک و احساس مادی و عینی و تا حدودی اقدام رفتارهای فردی یعنی حضور، استقرار و تعلق به مکان (سطوح اولیه حس مکان) تحقق یافته و ادراک و احساس فراعینی و ذهنی یعنی دلبستگی و تعهد به مکان (سطوح نهایی حس مکان) تحقق نیافته است.

کلیدواژه ها:

مکان ، حس مکان ، بافت تاریخی ، شهر تبریز