بررسی روابط صفات و تجزیه علیت در توده های گلرنگ وحشی (Carthamus oxyacanthus) و لاین های گلرنگ اهلی (C. tinctorius L.) در شرایط تنش و بدون تنش خشکی

به منظور بررسی همبستگی صفات، کشف روابط پنهانی حاکم بر آن ها و تعیین مهم ترین اجزای دخیل در توجیه تنوع عملکرد دانه در ژنوتیپ های گلرنگ اهلی و وحشی و تاثیر تنش رطوبتی بر این پارامترها، آزمایشی در سال ۱۳۸۷ در مزرعه دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. نتایج نشان داد که گونه وحشی در شرایط تنش عملکرد خود را تا حدود زیادی حفظ می کند. تحت شرایط عادی رطوبتی در ژنوتیپ های اهلی صفات تعداد دانه در طبق، روز تا گل دهی، وزن دانه در طبق و ارتفاع بوته بالاترین همبستگی مثبت را با عملکرد داشتند. همین روابط تحت شرایط تنش رطوبتی نیز صادق بود با این تفاوت که عملکرد دانه با تعداد دانه در طبق همبستگی نداشت. در ژنوتیپ های وحشی تحت شرایط بدون تنش رطوبتی عملکرد دانه با تعداد طبق در بوته و وزن دانه در طبق همبستگی مثبت دارا بود در حالی که تحت شرایط تنش عملکرد دانه با ارتفاع، تعداد طبق در بوته و وزن هزاردانه همبستگی مثبت داشت. نتایج رگرسیون گام به گام بیان­گر آن بود که نوع و ترتیب اهمیت اجزای عملکرد در گلرنگ اهلی بیش تر از شرایط کمبود آب و خشکی متاثر می گردد. تجزیه علیت نشان داد که در هر دو گونه اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات بر عملکرد دانه تحت شرایط تنش و بدون تنش متفاوت است. به طوری که در شرایط آبیاری کافی، گیاه از طریق تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در طبق به طور مستقیم بر عملکرد دانه تاثیر می گذارد ولی در شرایط تنش خشکی وزن هزاردانه یک عامل موثر در تبیین تغییرات عملکرد است. در مجموع نتایج نشان داد که گونه وحشی از تحمل بالایی به تنش خشکی برخوردار است و می تواند در برنامه های اصلاحی گلرنگ استفاده شود.

کلیدواژه ها:

تجزیه علیت ، خشکی ، گلرنگ وحشی ، همبستگی