به گزینی برای تحمل به شوری در کنجد (Sesamum indicum L.) تحت شرایط مزرعه: ۱- خصوصیات فنولوژیک و مورفولوژیک

تنش شوری یکی از مهمترین محدودیت های رشد گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک است که تولید بسیاری از گیاهان زراعی از جمله کنجد (Sesamum indicum L.) را تحت تاثیر قرار می دهد. به منظور مطالعه خصوصیات فنولوژیک و مورفولوژیک ۴۳ لاین و اکوتیپ کنجد تحت تنش آبیاری با آب شور (۲/۵ دسی زیمنس بر متر) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقات شوری قطب علمی گیاهان زراعی ویژه، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی ۸۹-۱۳۸۸ اجرا شد. نتایج نشان داد که چهار نمونه کنجد قادر به سبز شدن در این شرایط نبودند و ۱۴ نمونه نیز علیرغم سبز شدن و رشد تا اوایل مرحله زایشی، از بین رفتند و تنها ۵۸ درصد از نمونه های مورد بررسی قادر به تداوم رشد خود تا رسیدگی بودند. نمونه های کنجد از نظر طول مدت هرکدام از مراحل فنولوژی اختلاف معنی داری داشتند. در بین اکوتیپ های کنجد، دوره رشد رویشی از ۶۴ تا ۸۱ روز و دوره رشد زایشی از ۶۰ تا ۶۵ روز متفاوت بود. از نظر ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه های جانبی در کنجد های مورد مطالعه نیز تفاوت معنی داری وجود داشت. بیشترین و کمترین ارتفاع بوته به ترتیب برای اکوتیپ های MSC۴۳ و MSC۱۲ مشاهده شد، تعداد شاخه جانبی از یک تا هشت عدد متفاوت و طول شاخه های جانبی ۳۲ درصد اکوتیپ ها نیز بیش از ۱۰۰ سانتی متر بود. همبستگی قابل ملاحظه ای بین وزن دانه با دوره رشد زایشی (**۳۸/۰r=) و پس از آن با ارتفاع گیاه (۲۵/۰r=) وجود داشت. در مجموع واکنش نمونه های کنجد به شوری آب آبیاری متفاوت بود و بیشتر بودن برخی شاخص های مورفولوژیکی در تعدادی از نمونه ها، احتمالا بیانگر تحمل بهتر این نمونه ها به شوری مورد مطالعه می باشد. برای شناسایی و به گزینی منابع متحمل به شوری کنجد مطالعات تکمیلی ضروری به نظر می رسد.

کلیدواژه ها:

ارتفاع ، درجه روز رشد ، رویشی ، زایشی ، شاخه