تعیین معیارهای ارزیابی اراضی به منظور شناسایی اراضی مناسب کشت محصولات دیم منطقه روئین، خراسان شمالی

برای استفاده پایدار از اراضی لازم است که اراضی، بر اساس قابلیت هایشان طبقه بندی و استفاده شوند. هدف از این مطالعه، تعیین و درجه بندی ویژگی های موثر برکشت دیم و یونجه در منطقه روئین، استان خراسان شمالی بود. بعد از بازدید صحرایی، کیفیت های اراضی شامل اقلیم، شرایط رشد ریشه، رطوبت قابل دسترس، سهولت کار در مزرعه و تخریب اراضی، عوامل موثر بر تناسب اراضی تشخیص داده و با استفاده از منابع و بازدیدهای صحرایی، درجه بندی شدند. در این مطالعه از تغییرات کربن آلی خاک برای درجه بندی تخریب اراضی استفاده شد. بدین منظور، از شیب های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی ۸۴ نمونه خاک از بخش شیب پشتی و ۲۱ نمونه از بخش بدون جهت (در مجموع ۱۰۵ نمونه خاک)، از هفت نقطه از هر کدام ازکاربری های یونجه دیم، دیم (گندم، جو، نخود و عدس) و مرتع، از عمق ۱۵-۰ سانتی متری خاک در تیرماه ۱۳۹۰ برداشت شد. ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای کشت دیم به روش محدودیت ساده بر اساس کیفیت های گفته شده انجام شد. نتایج بیانگر آن است که در هر سه کاربری، شیب شرقی و بدون جهت، بیشترین و شیب جنوبی کمترین مقدار کربن آلی را دارد که با توجه به اقلیم منطقه، میزان کربن آلی در همه شیب ها بجز شیب جنوبی در مقایسه با مناطق مشابه اقلیمی در حد قابل قبولی است. در منطقه مورد مطالعه، کیفیت های مربوط به اقلیم و خاک، محدودیتی برای کشت دیم ایجاد نمی کنند و فقط دو کیفیت سهولت کار در مزرعه و تخریب اراضی که کیفیت های وابسته به شیب و جهت شیب بوده، عوامل محدودکننده اصلی هستند. بر این اساس شیب های بیشتر از ۲۰ درصد در کل منطقه و شیب های جنوبی برای دیم نامناسب تشخیص داده شد. براساس نتایج طبقه بندی تناسب اراضی، با حذف شیب های بیشتر از ۲۰ درصد برای دیم و یونجه و شیب های جنوبی برای کشت دیم، سطح زیر کشت از ۱۱۸۶ هکتار به ۹۴۲ هکتار خواهد رسید. برای جبران پیامدهای اقتصادی حاصل از کاهش سطح زیر کشت، تحقیقات بیشتری در زمینه افزایش عملکرد در واحد سطح و استفاده از الگوهای بهینه کشت با توجه به محدودیت های موجود در منطقه، پیشنهاد می شود.

کلیدواژه ها:

تناسب کیفی اراضی ، تخریب اراضی ، کربن آلی خاک ، کیفیت اراضی