برآورد حداکثر بارش محتمل ۲۴ ساعته به روش های آماری در شمال شرق ایران

در بیشتر نقاط دنیا برای محاسبه حداکثر بارش محتمل از روش هرشفیلد استفاده می شود که در آن عامل فراوانی (Km) برای محاسبه مقادیر حداکثر بارندگی محتمل ۲۴ ساعته (۲۴PMP)، ۱۵ فرض می گردد، این مقدار در ایستگاه های مختلف با شرایط آب و هوایی مختلف مناسب نمی باشد. سازمان جهانی هواشناسی در سال ۱۹۸۶ روش هرشفیلد را استاندارد کرد وتاثیر طول دوره آماری و حداکثر مقدار مشاهده شده را برای تصحیح عامل فراوانی معرفی نمود. در سال ۲۰۰۱ توسط دسا و همکاران در مالزی نگرش دیگری به روش هرشفیلد معرفی شد به طوری که در آن تنها بیشترین مقدار مشاهده شده ملاک کار قرار داده شد که منجر به کاهش شدیدی در عامل فراوانی گردید. در این مقاله جهت برآورد عامل فراوانی مناسب، مقادیر بیشترین آمار بارش یک روزه در ۴۶ ایستگاه موجود در شمال شرق ایران با طول دوره آماری ۱۳ تا ۴۸ سال با این دو نگرش بررسی گردید. در نگرش اول به ترتیب عامل فراوانی و ۲۴PMP بین ۷/۱۶ تا ۵/۱۹ و ۶/۱۳۸ تا ۳/۴۱۰ میلی متر به دست آمد که به مقدار بسیار زیادی نتایج آن معلول طول دوره آماری است، در حالی که در نگرش دوم باعث تخمین این مقادیر به ترتیب ۸/۱ تا ۲/۶ و ۷/۶۲ تا ۷/۲۰۷ میلی متر گردید. از نسبت ۲۴PMP به حداکثر باران ۲۴ ساعته به عنوان معیاری که به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی نداشته باشد استفاده شد و با استفاده از مقادیر گزارش شده در منابع نشان داده شد که در مقایسه با نگرش اول هرشفیلد، نگرش دوم پایدارتر است و تناسب بیشتری با روش چند ایستگاهی که از آمار یک-کاسه منطقه استفاده می کند دارد. نشان داده شد که نسبت ۲۴PMP آماری به ۲۴PMP هم گرایی در نگرش دوم اختلاف کمتری با ۱ دارد در حالی که در نگرش اول این فاصله زیاد و غیرقابل قبول می باشد. در ادامه نقشه ۲۴PMP به روش دوم در منطقه تحت مطالعه تهیه شد، این نقشه تخمین معتبری از بیشترین بارش محتمل برای هر منطقه در شمال شرق ایران جهت کاربرد در طرح های هیدرولیکی کنترل روان آب و سیلاب رودخانه های مرزی و آب راهه هایی که بدون استفاده به کویرهای داخلی می ریزند به دست می دهد.