بررسی وابسته های عددی خاص در شعر خاقانی شروانی

خاقانی شروانی، سراینده نامدار و قصیده پرداز قرن ششم هجری، از بزرگ ترین شاعران زبان و ادب فارسی است. شاعری که پیچیدگی مضامین، زبان فاخر و فنون شاعری کم نظیرش، او را همواره خاص جلوه می دهد. استفاده از وابسته های عددی خاص در ساختار شعر خاقانی باعث تنوع لغات و اصطلاحات در زبان شده است و مهارت وی را در ساخت این ترکیبات نشان می دهد. شیوایی و دل نشینی گفتار هر شاعر هنرمند به مهارت در گزینش و چینش واژه ها و چگونگی ترکیب و آرایش آنها بستگی دارد. آرایه ادبی وابسته های عددی خاص، حاصل عناصر خیالی و انحراف از قاعده زبانی در شعر خاقانی است و عامل دیریابی مفهوم شعر وی می گردد؛ اما این دور از ذهن بودن، امری هنری است که سخن وی را زیبا جلوه می دهد. در زبان گفتاری، اعداد بر شمارش معدود خود دلالت دارد؛ به گونه ای که سراینده از هنجار عادی کلام خارج شده، معدودهایی را به کار می گیرد که یا قابل شمارش نیستند یا از امور انتزاعی اند. در این پژوهش به معرفی و بررسی ساختار تشکیل دهنده این صور خیالی در اشعار خاقانی پرداخته و سعی شده است تا وابسته ها به همراه اعداد و معدودشان محاسبه شود. در اینجا به این پرسش ها پاسخ داده می شود که در ترکیبات وابسته های خاص عددی، کدام ساختار دارای بسامد بیشتری است و کدام یک از این اعداد، بیشترین کاربرد را در شعر خاقانی دارد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که اعداد به کاررفته در اشعار، شامل یک، دو، سه، چهار، هفت، صد، هزار، صدهزار، یک دو، نیم، چندین و... است. وابسته عددی خاص «عدد + وابسته مادی + معدود مادی» بالاترین بسامد را به خود اختصاص داده و ترکیب «عدد + وابسته انتزاعی + معدود مادی» کمترین تعداد را دارد.

کلیدواژه ها:

خاقانی شروانی ، عدد و معدود ، معدود مادی ، وابسته انتزاعی ، وابسته عددی خاص