ارزشیابی تاثیر برنامه آموزشی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده بر عملکرد ایمن کارگران

سابقه و هدف: سازمان های بهداشتی رفتار را به عنوان عاملی کلیدی زیربنای بیماری های شایع و مشکلات بهداشتی امروزه می داند، در نتیجه برای کاهش خطرات شغلی توصیه می شود مداخلات ارگونومی با فعالیت های ارتقاء سلامت با هدف اصلاح رفتار ترکیب شوند. این مطالعه با هدف ارزشیابی تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده در بهبود عملکرد ایمن کارگران صنایع چینی شهرک صنعتی قزوین در نیمه اول سال ۱۳۸۹ طراحی و اجرا شد. مواد و روش ها: تعداد ۷۵ نفر کارگر در هر یک از گروه های مداخله و شاهد در یک کارآزمایی نیمه تجربی تصادفی کنترل شده شرکت کردند. اطلاعات دموگرافیک و داده های مرتبط سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده، آگاهی و عملکرد ایمن در آغاز، ۳ ماه و ۶ماه بعد از مداخله با استفاده از پرسشنامه خودگزارشی و چک لیست عملکرد ایمن جمع آوری شد. پانل خبرگان، ضریب آلفای کرونباخ، ضریب آزمون بازآزمون، ضریب کاپا برای تایید ویژگی های روان سنجی ابزار به کار رفتند. مداخله آموزشی به همراه کتابچه در قالب ۴ کلاس آموزشی ۶۰- ۴۵ دقیقه ای با حضور ۱۵- ۸ کارگر در هر کلاس، به شیوه بحث گروهی با تمرکز بر سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی و اجرا شد، سپس اطلاعات با استفاده از آزمون های آماری تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین سنی شرکت کنندگان ۴/۷ ± ۳۱ و ۶۵ درصد آن ها مرد بودند. قبل از آموزش بین دو گروه از نظر متغیرهای دموگرافیک و متغیرهای اصلی پژوهش اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما پس از آموزش یافته ها نشان دهنده تغییر معنی دار میانگین امتیاز نگرش (از ۳/۵ ± ۲/۱۷ به ۵/۴ ± ۶/۲۵) (۰۰۱/۰ >p)، هنجار انتزاعی (از ۱/۲ ± ۷/۴ به ۵/۱ ± ۰/۷) (۰۵/۰ >p)، کنترل رفتاری درک شده ( از ۱/۱ ± ۷/۲ به ۶/۱ ± ۸/۶) (۰۰۱/۰ > p)، قصد (از ۶/۳ ± ۰/۸ به ۸/۲ ± ۹/۱۰) (۰۵/۰ > p)، رفتار خودگزارشی (از ۰/۱ ± ۲/۲ به ۲/۱ ± ۶/۳) (۰۵/۰ > p)، آگاهی (از ۸/۱ ± ۰/۷ به ۵/۱ ± ۸/۹) و عملکرد ایمن (از ۵/۱ ± ۳/۶ به ۱/۲ ± ۵/۸ ) (۰۵/۰ >p)، پس از آموزش در گروه مداخله و عدم تغییر معنی دار متغیرهای مذکور در گروه کنترل بود. استنتاج: نتایج تحقیق نشان می دهد که مداخله آموزشی بر مبنای سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده قادر است آگاهی، نگرش، هنجار انتزاعی و کنترل رفتاری درک شده کارگران را درباره رفتارهای نا ایمن تغییر دهد و موجب بهبود عملکرد ایمنی آن ها شود. لذا استفاده و کاربرد این الگوی تغییر رفتار در سایر محل ها و دیگر مشکلات بهداشت حرفه ای توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

Education ، theory of planned behavior ، safety performance ، subjective norms ، perceived behavior control ، آموزش ، تئوری رفتار برنامه ریزی شده ، عملکرد ایمن ، هنجار انتزاعی ، کنترل رفتاری درک شده ، ارگونومی ، کارگر