بررسی قاعده رخصتی حیازت در فقه امامیه وفقه اهل سنت

قواعد فقه فرمول های بسیار کلی هستند که منشا استنباط قوانن ی محدود ترمی شوند که به یک مورد ویژه اختصاص ندارند (قواعد فقه -۱۴۰۶ق-ج۱-ص۲)از جمله قواعد فقهی قاعده حیازت است که منشاء اولیه ملکیت انسان حیازت بوده اماعقودوسائر اسباب ملکیت به تدریج پیدا شدند. (دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه -۱۳۴۵ق-۱۳۹۲ش -ج۱-ص۱۴۹ ) و معروف بین علما این است : هر کس چیزی راحایز شود(به دست اورد)مالک ان می گردد. این معروفیت تا انجاست که ان را به عنوان یک قاعده مستقل در نظر گرفته و تحت عنوان »من حاز ملک «هر کسی چیزی را به دست اورد مالک می گردد بر ملکیت اشخاص، بدان استدلال می نمایند.گر چه در کتب عامه و خاصه چنین حدیثی »من حاز ملک «وجود ندارد اما شبیه آن از پیامبر در یکی از مصادر مهم اهل سنت به نام کتاب »المدونه الکبری« آمده است : که اگر کسی برای مدت ده سال چیزی را حیازت کرد آن شی ء برای اوست .( المدونه الکبری -۱۴۱۵ه-۱۹۹۴م-ج۴-ص۵۰)انگیزه پژوهشگرازتدوین مقاله مذکوربیان ماهیت حیازت،ادله ومستندات،اثبات رخصتی بودن،مستثنیات یا مواردعزیمتی بودن قاعده،قلمرو،کاربردومصادیق آن در احکام تکلیفی و وضعی است .

کلیدواژه ها:

قاعده ، حیازت ، ملکیت ، انفال ، فی ء ، رخصت ، عزیمت