بازتولید اندیشه ایران شاهی در سیاست نامه های دوره اسلامی: مطالعه موردی خواجه نظام الملک توسی

به زبان ساده سیاست ایرانشاهی ریشه در اندیشه و ساختار حکومت های ایران باستان دارد. اندیشه ایرانشاهی به سان مبنای نظری حکومت های ایران باستان، به رغم تغییر و تحول متاثر از مناسبات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی، تا دوران معاصر و حداقل تا دوره سلطنت های جدید متاثر از اندیشه مونارشی غربی که ماهیت نظام ایرانشاهی را متحول ساخت، تداوم پیدا کرد. با این مبنا، هدف این مقاله بررسی تداوم سیاست ایرانشاهی در سیاست نامه خواجه نظام الملک توسی در دوران اسلامی ایران و زمام‎داری آل سلجوق است. روش این پژوهش کنش گفتاری کوئینتن اسکینر و مبتنی بر فهم دوگانه متن(کتاب سیاست نامه) و بستر شکل گیری این متن است، البته داده ها به شکل کتاب خانه ای گردآوری شده اند. یافته پژوهش، نشان می دهد که سیاست نامه خواجه نظام الملک نه تنها تحت تاثیر اندیشه ایرانشاهی است بلکه این الگوی کهن حکومتی ایران به واسطه ترکیب با سنت اسلامی، تدوینی جدید یافته، به طوری که، شاه برگزیده خداوند است و در راس هرم قدرت قرار می گیرد و حتی دگرگونی های جهان نیز تابعی از دگرگونی های سرشت شاهی تلقی می شود. نتیجه پژوهش این است که سیاست ایرانشاهی با قرائت خواجه نظام الملک، با حفظ ساخت و عناصر سنتی ایرانشاهی، به دنبال کسب، حفظ و گسترش قدرت و تحقق نظم و عدالت است.

کلیدواژه ها:

اندیشه ایران شهری ، اندیشه ایران شاهی ، شاهی آرمانی ، خواجه نظام الملک توسی