ارزیابی میزان سهم انسان و اقلیم در بروز تغییر رژیم هیدرولوژیکی به صورت قطعی و فازی: مطالعه موردی حوضه آبریز گرگانرود منتهی به ایستگاه هیدرومتری تمر

انسان همواره به منظور ارتقا رفاه اجتماعی و اقتصادی مداخلات جدی و قابل ملاحظه ای در طبیعت انجام داده که مسبب بروز دگرگونی هایی در طبیعت شده است. چرخه هیدرولوژی یکی از مهم ترین سیستم هایی است که تاکنون مورد دخالت های بسیاری قرار گرفته و به موجب آن، جنبه های مختلف رفتار هیدرولوژیک تغییر کرده است. یکی از این متغیرهای هیدرولوژیکی، جریان رودخانه است که متغیر مهمی در بیلان آب به شمار می رود. فعالیت هایی همچون انتشار گازهای گلخانه ای که سبب تغییراقلیم و در نهایت تغییر در رژیم رودخانه می شوند، به عنوان عامل غیرمستقیم و فعالیت هایی همچون احداث سدها، مصرف آب برای فعالیت های کشاورزی و تغییر کاربری اراضی که مستقیما از سوی انسان اعمال می شوند، به عنوان عامل مستقیم دخالت انسانی شناخته می شوند. در این تحقیق تسهیم مشارکت فعالیت های مستقیم و غیرمستقیم انسانی در بروز تغییر در نظام طبیعی رفتار رودخانه تمر با استفاده از ریاضیات فازی مورد مطالعه قرار می گیرد. به این منظور پس از تعیین نقطه شکست زمانی جریان رودخانه، از مدل سازی هیدرولوژیکی با مدل های SWAT و شبکه عصبی مصنوعی، به منظور شناخت رابطه بین اقلیم و هیدرولوژی استفاده شد. به دلیل وجود عدم قطعیت در رفتار هیدرولوژیک و اثرگذاری آن در این تسهیم، روشی مبتنی بر محاسبات فازی به منظور تعیین سهم اثرات مستقیم و غیرمستقیم انسانی توسعه داده و نتیجه با روش های قطعی موجود مقایسه شد. نتایج که گویای انطباق روش پیشنهادی با سایر رویکردهای مورد استفاده است، نشان داد تغییرات کاربری اراضی به صورت چشم گیری در تغییرات نظام جریان رودخانه موثر است. نتایج این تحقیق می تواند برای مدیران حوزه کشاورزی و منابع آب مفید باشد.

کلیدواژه ها:

تغییر اقلیم ، تغییر کاربری اراضی ، گرگانرود ، ارزیابی عدم قطعیت ، ریاضیات فازی