نقش و کارکرد صدف و مهره های صدف در معبد سرخ دم لری

صدف ها به عنوان پوسته طبیعی برخی نرم تنان همواره موردتوجه انسان بوده است. برخی ازاین گونه های جانوری از ابتدای تکامل فرهنگی انسان بخشی از رژیم غذایی وی را تشکیل داده اند، درحالی که برخی دیگر به عنوان ظروف طبیعی و یا به عنوان زیورآلات کاربرد داشته اند، زیبایی و درخشندگی خاص صدف ها موجب شده تا برخی از انواع آنها در طول هزاران سال ماهیتی جادویی و آئینی در میان مردم پیدا کنند، مشخصه این گروه از صدف ها بر مبنای تحلیل مکانی آنها که اغلب در بافتارهای آئینی و مذهبی مانند نیایشگاه ها به عنوان نذری و هدیه ویژه و یا هدایای گور همراه متوفی قرار داده شده اند روشن می گردد. در حالی که در برخی فرهنگ های شرق دور در مواردی به عنوان پول در دادوستد روزمره مورداستفاده قرارگرفته اند. محوطه سرخ دم لری یکی از محوطه های کلیدی هزاره دوم ق. م در منطقه پشت کوه (لرستان) در غرب ایران است که نخستین بار توسط اریخ اشمیت در سال ۱۹۳۸ م کاوش شد و وی آن را به عنوان یک نیایشگاه معرفی کرده است. بسیاری از اشیایی که از این محوطه به دست آمده اشیاء نذری است؛ که نیایشگران به خدای این معبد تقدیم کرده اند. از میان این اشیاء حداقل ۵۳۲ قطعه صدف دریایی یافت شده است که منشا این صدف ها برحسب گونه شناسی زیستی آن ها از خلیج فارس تا دریای عمان تعیین شده است. فراوانی صدف هایی مانند گونه کوژک یا سپید مهره (Cowrie) نشان دهنده این امر است که این معبد مربوط به یک الهه زن مونث بوده است چراکه در اغلب بافتارهای باستان شناسی همواره این نوع صدف صرفا در گورهای زنان و کودکان یافت شده است که وجود یک کتیبه به خط میخی و زبان بابلی بر روی یک قطعه صدف نشان داد این نیایشگاه به الهه «نین ئیل» تعلق داشته است. همچنین عدم وجود هرگونه ابزار و ادوات جنگی در این سازه بزرگ تعلق آن به یک مکان مقدس نیایشگاهی را مجددا تایید می کند. در معبد سرخ دم لری بسیاری از اشیاء و صدف های مورد مطالعه در این پژوهش تنها در میان شکاف دیوارها و لابه لای سنگ های درون فضا قرار داده شده اند که خود اقتباسی از اهداء نذورات به معابد در سنت های بابلی و سومری در بین النهرین است.

کلیدواژه ها:

صدف ، مهره صدفی ، معبد سرخ دم ، عصر آهن ، لرستان