واکاوی آبراهه ها و نظام زهکشی آب در تخت جمشید

”پارسه“ یا تخت جمشید مهمترین اثر هخامنشیان بین ۵۱۰ تا ۳۳۰ ق.م. است که همچون مجموعه­ای حکومتی-اداری و آیینی بر روی صفه­ای عظیم بنا شده است. نظام زهکشی ساختمان­ها و روان آب­های تخت جمشید از دامنه­ی کوه رحمت تا دشت مرودشت به شکل شبکه­ی پیچیده ای از آبراهه­ها منحصر به فرد است و بدست اشمیت (۱۳۴۲)، تجویدی (۱۳۵۵)، عسکری (۱۳۸۳-۸۵) و اسدی (۱۳۹۵) کاوش شده است. این پژوهش با هدف شناخت نظام کالبدی-کارکردی زهکشی در تخت جمشید، به تک نگاری شبکه­ی آبراهه­ها پرداخته است. یافته­ها نشان می­دهد که مجراها دارای کارکردهای مختلف انتقال آب بام از ناودانی درجاساخت، روان آب سطح زمین، شاخه­های اتصال فرعی، و آبراهه­های سراسری اصلی به شکل روباز، سربسته با یا بدون هواکش هستند. ساختار آن­ها با سنگ یکپارچه زبره تراش یا پاکتراش یا تخته سنگچین است. اختلاف ارتفاع کف ابتدا و انتهای بلندترین آبراه حدود ۷- متر و شیب متوسط مجراها ۲% الی ۴%  است اما شیب برخی به ۳۰% هم می­رسد تا جریان آب پیوسته در شبکه­ی آبراهه­ها با اختلاف ارتفاع مختلف باایجاد شکست در مسیر حفظ شود. مورفولوژی آبراهه­ها به ویژه دو شاخه­ی اصلی شرقی-غربی و شاخه­ی شمالی-جنوبی، طرح ریزی یکپارچه­ی کاخ­های ادوار مختلف (مطابق نظر ارنست هرتسفلد) را نشان می­دهد اما بر تغییرات موضعی (همانند نظر اریک اشمیت) تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

هخامنشیان ، تخت جمشید ، آبراهه ها و مجراهای آب ، نظام زهکشی ، ساختارهای سنگی