تحلیل تکواژگونگی ستاک گذشته فعل در چارچوب صرف توزیعی

در پژوهش حاضر، تکواژگونگی ستاک گذشته فعل فارسی در چارچوب صرف توزیعی (سیدیکی، ۲۰۰۹) بررسی می شود. هدف ارائه تحلیلی از تکواژگونگی ستاک گذشته فعل فارسی است که مقرون به صرفه باشد. از این رو برای پاسخ به پرسش های پژوهش، ۱۹۳ فعل (ستاک­های حال و گذشته افعال) جمع آوری شد و بر اساس قاعده­مندی یا تنوع در صورت­ ستاک­های گذشته­شان بررسی و تحلیل شدند. در تحلیل داده­ها، این نتیجه حاصل شد که رویکرد عام و اقتصادی این است که ستاک­های گذشته فعل فارسی، به عنوان واحدهای واژنامه­ای، از فهرست واژنامه زبان فارسی انتخاب ­­می­شوند و با رقابت بین این واحدها و سپس انتخاب واحد برنده متناسب با بافت نحوی، در  گره هدف در ساخت درج می شوند. همچنین شکل­گیری آن­ها با حرکت ریشه واژگانی فعل/ ستاک حال به سمت هسته نقشی v و ادغام با آن و نیز با مشخصه زمان گذشته (در ساخت نحوی جمله/ گروه فعلی) آغاز می شود. در ادامه، ترکیب حاصل از طریق سازوکارهای هم جوشی و مکمل­گونگی به عنوان یک مدخل واژگانی نمود آوایی پیدا می­کند و در نهایت، به عنوان واحدهای واژنامه­ای در واژنامه ثبت می شود. اما این محدودیت وجود دارد که در صورت مسدودشدن جوش خوردگی ریشه فعلی با وند گذشته، تصریف قاعده­مند روی ­دهد، یعنی شکل گیری ستاک گذشته افعال باقاعده، با معرفی مشخصه نقیض گذشته ([past] ￢) و عدم هم جوشی این مشخصه با ریشه فعلی همراه است. در نتیجه، تولید ستاک گذشته فعل قاعده­مند به واسطه پیوند وند گذشته با ستاک حال فعل و نه از طریق انتخاب از واژنامه زبان فارسی است. درمجموع، اشتقاق تمام ستاک­های گذشته افعال را می­توان به شیوه­ای یکسان از طریق حرکت و ادغام و هم جوشی، البته با توجه به محدودیت مذکور، تبیین ­کرد. در این رویکرد تحلیلی، دیگر نیازی به تبیین تنوع در صورت ستاک­های گذشته براساس شرایط واژ-واجی­ و تمرکز بر قواعد بازآرایی متعدد و ذکر استثنائات برای هر فعل یا طبقه ای از افعال بی­قاعده نیست.

کلیدواژه ها:

ستاک گذشته ، تکواژگونگی ستاک ، ادغام ، همجوشی ، مکمل گونگی ، رقابت