استفاده از سامانه های جمع آوری رواناب در عملیات احیاء بیولوژیکی بیابان

از مهمترین ویژگی های مناطق بیابانی که استقرار پوشش گیاهی در آن را دشوار می سازد، شرایط نامناسب خاک و اقلیم است. بافت سنگین خاک و هم چنین پراکنش زمانی و مکانی نامناسب بارش ها از جمله این ویژگی ها هستند. خاک های با بافت رسی به دلیل نفوذپذیری کم در وقایع رگباری از ضریب رواناب بالایی برخوردار بوده و حجم رواناب زیادی تولید می نمایند. در این تحقیق، سعی شده است این دو محدودیت اصلی در مناطق بیابانی به عنوان دو فرصت برای استقرار پوشش گیاهی با استفاده از سامانه های جمع آوری رواناب برای اهداف بیابان زدایی با در نظر گرفتن کاشت گونه تاغ (Haloxylon aphyllum) معرفی شوند. ابتدا با استفاده از سنجش از دور به ویژه باندهای مرئی، مادون قرمز نزدیک، میانی و گرمائی، مناطق دارای خاک های رسی به عنوان سطح جمع آوری کننده رواناب تعیین می گردند. در مرحله بعد برای کنترل تولید رواناب این سطوح، با استفاده از آمار هواشناسی و سیلاب های ثبت شده در منطقه، با استفاده از تصاویر ماهواره ای بعد از زمان وقوع این رگبارها، سطح و محل آبگیری شده در پایین دست این مناطق رسی مورد بررسی قرار می گیرد. در نهایت با تعریف فاکتورهای مقدار شاخص NDVI، خطر فرسایش، دسترسی، مالکیت، نزدیکی به مناطق مسکونی و کشاورزی، مناطق مشخص شده با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای اجرای عملیات احیاء بیابان وزن دهی و اولویت بندی می شوند. با توجه به نیاز آبی گونه تاغ که بر اساس مطالعات انجام شده با تراکم ۲۵۰ اصله در هکتار به مقدار ۱۶۲ مترمکعب برای استقرار اولیه مورد نیاز است. بر این اساس ۴۰ میلی متر بارش در هر هکتار سطح جمع-آوری کننده با شیب ملایم کمتر از ۵ درصد توانایی تولید مقدار آب مورد نیاز این تراکم تاغ در هکتار را خواهد داشت. با توجه به فراوانی وقوع مقادیر رگبارها، می توان تراکم کاشت تاغ را انتخاب نمود. به عنوان نمونه در صورت وقوع بارش های ۱۰ میلی متری، تراکم کاشت می تواند ۶۲ اصله در هکتار انتخاب شود. به طور کلی می توان با استفاده از قابلیت های طبیعی مناطق بیابانی شامل سطوح رسی (دق) و بارش های رگباری شدید، آب مورد نیاز برای گیاهان مقاوم بیابانی را با طراحی و احداث سامانه های جمع آوری آب تامین نمود. با استفاده از این سامانه ها بارش کم در مناطق بیابانی با معادل چند برابر شدن می تواند در اختیار گیاه قرار گیرد. این کار سازگاری، دوام و بقاء گیاهان مقاوم بیابانی در طرح های احیاء بیابان را با موفقیت بیشتری همراه خواهد ساخت.

کلیدواژه ها:

بیابان زدایی ، تاغ ، سنجش از دور ، رواناب