جایگاه اجتماعی زنان در تمدن باستانی شهر سوخته

برپایه اسناد باستانشناختی و انسانشناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره میشدهاند. در میان تمدنهای باستانی ایران، شهر سوخته بهسبب انتشار مداوم نتایج کاوشهای درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان بهشمار میرود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفی تحلیلی و از دیدگاه هدف بنیادی نظری بهشمار میرود و دادههای کیفی و کمی آن به شیوه اسنادی با نمونهگیری هدفمند دادهاندوزی شدهاند. مهرها که نشانه جایگاه برجسته اجتماعی، منصب حکومتی یا مشارکت در تجارت هستند، در شهر سوخته تقریبا به طور کامل به زنان تعلق دارند. اجساد خفته در بسیاری از گورهای زنانه شهر سوخته را بر اساس شمار بالای گورآوندها میتوان صاحب سرمایه دانست. فراوانی این اشیا بهویژه در دوره دوم، که جمعیت و توان بازرگانی شهر سوخته به اوج میرسد، آشکار میکند که زنان شهر سوخته (دست کم در دورههای دوم و چهارم) بهطور میانگین از مردان ثروتمندتر بودهاند. در شهر سوخته، اسلحه بهندرت یافت میشود و بهجای آن در کنار زنان درگذشته اغلب اشیای زینتی و لوازم گوناگون آرایش نهاده شده. با توجه به مالکیت مهرها، میتوان پیشنهاد کرد که کالاهای تولیدشده در روستاهای اقماری را زنان در شهر به فروش می رسانده یا به مناطق دیگر صادر میکردهاند. برپایه شواهد تحلیلشده در این مقاله نگارنده بر این باور است که جامعه شهرسوخته دست کم در بخش مهمی از تاریخ ۱۳۰۰ ساله خود به شیوه مادرمحوری اداره شده است و زنان آن سهم چشمگیری در شکلگیری اجتماعی و اقتصادی این تمدن داشتهاند.

کلیدواژه ها:

Shahr-i Sokhta ، Bronze Age ، Women ، Matriarchy