پراکنش زمانی - مکانی و الگوهای همدیدی توفان های گردوخاک با دید افقی کمتر از ۲۰۰ متر در غرب ایران

این تحقیق به منظور تحلیل سیر تاریخی توفان های گرد و خاک شدید و الگوهای همدیدی مسبب ایجاد این توفان ها در منطقه غرب ایران در سه چرخه اقلیمی اخیر و پراکنش زمانی - مکانی این گونه توفان ها انجام شده است. برای این منظور توفان های با دید افقی کمتر از ۲۰۰ متر گزارش شده از ایستگاه های منطقه غرب ایران که حداقل ۳۳ سال آمار داشته اند، استخراج گردید. نتایج نشان داد که بیشترین توفان های در دو فصل زمستان و پاییز و به لحاظ پراکنش ماهانه در ماه های ژانویه و دسامبر رخ داده است. از لحاظ روند تاریخی توفان ها از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۷ حالت یکنواخت و متعادل داشته است. از سال ۲۰۰۸ تعداد رخداد این گونه توفان ها با شیب زیادی افزایش یافته است. الگوهای همدیدی نشان می دهد در دوره سرد سال، به دلیل استقرار یک ناوه عمیق در غرب آسیا و ناپایداری حاکم در تمام ترازهای زیرین و میانی وردسپهر گردوخاک تولید شده بر روی چشمه های گردوخاک سوریه و عراق در یک جریان همرفتی به لایه های میانی و سپس بر روی منطقه غرب ایران به خصوص ایستگاه های شرقی منطقه فرارفت شده است. بررسی انجام شده بر روی ۶۸ نمونه مطالعاتی نشان داد عمده این گونه توفان ها پس از عبور یک سامانه بارشی رخ می دهند. برعکس در دوره گرم سال، توفان های گردوخاک عموما در ایستگاه های غربی منطقه رخ می دهند. به­طوری که ایستگاه های مرتفع شرقی گاه فاقد توفان هستند. در تابستان با گسترش غرب سوی زبانه ای از کم فشارهای ترکیبی عربستان و پاکستان بر روی عراق، سوریه و شرق مدیترانه و تشدید ناپایداری های سطحی این توفان ها ایجاد می شود. در صورتی که در لایه های میانی وردسپهر، با گسترش شمال سوی پشته واچرخند ترکیبی آفریقا و عربستان جوی پایدار حاکم است. در نتیجه توفان های تابستانه عمق کمی دارند و فقط ایستگاه های کم ارتفاع غربی را متاثر می نمایند.

کلیدواژه ها:

توفان های گردوخاک ، دید افقی کمتر از ۲۰۰ متر ، غرب ایران ، همدید