تاریخ مفهوم «حمد»؛ بررسی تحولات معنایی از دوران پیشااسلامی تا قرآن کریم و فرهنگ اسلامی
سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 253
فایل این مقاله در 21 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_SMOJ-29-75_001
تاریخ نمایه سازی: 1 مهر 1402
چکیده مقاله:
«حمد» مفهومی قرآنی است که با ورود به فرهنگ اسلامی دچار تغییرات اساسی در معنا شده است. اهل لغت و مفسران حمد را به معنای ستایش و ثنا (مدح) یا سپاس گذاری (شکر) دانسته اند. در روایات و فرهنگ اسلامی نیز همین معنا برای حمد بازتاب یافته است. این در حالی است که حمد در سابقه پیشا اسلامی خود و در زبان های سامی دو طیف معنایی را به همراه داشته است: نخست معنای «آتش و گرما» و دوم معنای «اشتیاق، علاقه و لذت»؛ که معنای دوم از معنای نخست ساخت یافته است. این شواهد معنایی نشان می دهد که حمد در تاریخ حیات خود دچار تحولی اساسی در معنا شده است. حال پرسش اساسی درباره معنای حمد در قرآن کریم است؛ آیا حمد در قرآن امتدادی از معنای پیشااسلامی (معنای شوق)، یا همراستا با معنای دوره اسلامی (معنای سپاس و ستایش) است؟ این پژوهش می کوشد با رویکرد «تاریخ مفهوم» تحولات معنایی حمد را از دوران باستان تا عصر نزول قرآن و سپس دوره فرهنگ اسلامی رصد نماید. این پژوهش به این نتیجه دست یافته که معنای حمد در قرآن کریم در امتداد معنای پیشااسلامی خود (شوق، علاقه و توجه) است و نباید آن را بر معنای تحول یافته در دوران اسلامی (ستایش، سپاس) حمل نمود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
محمد حسین اخوان طبسی
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
امیرحسین حسین زاده ایوری
دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) تهران
مرتضی اوحدی
دکترای تخصصی علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.