گزینش ژنوتیپ های پیشرفته جو با استفاده از مدل بهترین پیش بینی های خطی نااریب (BLUP)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare) به عنوان یکی از غلات دانه ریز به طور گسترده در ایران و جهان مورد کشت و استفاده قرار می­ گیرد. دستیابی به ارقام پر محصول و پایدار جو یکی از مهم ­ترین اهداف به­ نژادی این گیاه زراعی محسوب می­شود. این مطالعه با هدف بررسی مجموعه ­ای از ژنوتیپ­ های بین­ المللی جو در شرایط اقلیمی ایران از نظر عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی با استفاده از مدل بهترین پیش­ بینی­ های خطی نااریب (BLUP) بود. مواد و روش ­ها: در این مطالعه ۲۴ ژنوتیپ بین­ المللی تهیه شده از مرکز ICARDA در سه ایستگاه تحقیقاتی واقع در کرج، بیرجند و زابل در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی از نظر عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی شامل تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله اصلی و وزن هزار دانه در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ مورد ارزیابی قرار گرفتند. پس از جمع ­آوری داده­ های آزمایشی و تجزیه و تحلیل­ های آماری، برترین ژنوتیپ­ ها بر اساس آماره­ های مبتنی بر مدل BLUP انتخاب شدند. یافته ­ها: نتایج به دست آمده از تجزیه داده ­های آزمایشی نشان داد اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد دانه و سایر صفات (به جز طول سنبله و تعداد روز تا ظهور سنبله) معنی­ دار بود. صفات طول سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و ارتفاع بوته دارای بیشترین میزان واریانس ژنتیکی و وراثت­ پذیری بودند. نتایج به دست آمده از آماره­ های برآورد شده مبتنی بر مدل بهترین پیش­ بینی­ های خطی نااریب (Best linear unbiased predictors: BLUP) نشان داد ژنوتیپ ­های G۳، G۶، G۱۰ و G۲۳ نسبت به سایر ژنوتیپ­ ها دارای بیشترین عملکرد دانه و پایداری در محیط­ های مختلف بودند. از طرف دیگر با در نظر گرفتن اثر هر یک از صفات اندازه ­گیری شده در پایداری عمکلرد دانه، ژنوتیپ­ های G۱۰، G۱۶، G۲۲ و G۲۴ از طریق شاخص پایداری چند صفتی (Multi-traits stability index: MTSI) به عنوان ژنوتیپ­ های برتر شناسایی شدند. نتیجه­ گیری: به طور کلی می ­توان اظهار داشت شاخص MTSI دارای کارایی بالایی در برنامه­ های به­ نژادی جهت استفاده از دیگر صفات مرتبط با عمکلرد دانه برای انتخاب ژنوتیپ­ های پایدار و پر بازده می­ باشد.

کلیدواژه ها:

Genotype-by-environment interaction ، Grain yield ، Heritability ، Selection index ،  اثر متقابل ژنوتیپ و محیط ، شاخص گزینش ، عملکرد دانه ، وراثت­ پذیری