بررسی تاثیر تحولات جمعیتی بر اقتصاد و تقاضای پول در ایران

کینز در کتاب »نظریه عمومی اشتغال، بهره و پول« عنوان می کند که میل نهایی به پس انداز و تقاضا برای دارایی های مالی تحت تا ثیر عوامل متعددی است و شدت تاثیر گذاری این عوامل به متغیرهای جمعیتی وابسته است . نظریه مصرف دوران زندگی اندو و مادیگلیانی (۱۹۶۳) نیز عنوان می کند که رفتار مصرفی و در نتیجه پس انداز یک فرد به درآمد، ثروت، سن ، وضعیت تاهل و سایر ویژگی های جمعیتی بستگی دارد که در دورانمختلف زندگی فرد متفاوت است . بر اساس این دو نظریه ، مقدار تعادلی دارایی های مالی و از جمله پول، نه تنهاتابعی از درآمد یا ثروت است ، بلکه متاثر از متغیرهای جمعیتی نیز می باشد. بررسی روند رشد جمعیت ایران درسه دهه گذشته نشان می دهد که افزایش شدید زاد و ولد دهه ۶۰ باعث شده تا در این دهه قاعده هرم سنی جمعیت به صورت چشمگیری پهن شود، با گذشت زمان کم کم این قاعده پهن به سطوح بالاتر انتقال یافته واکنون به گروه سنی ۲۵ تا۲۹ سال رسیده است . به یقین ، چنین تغییراتی در هرم سنی جمعیت کشور آثار قابل توجهی بر متغیرهای کلان اقتصادی و از جمله تقاضا برای پول بر جای می گذارد (نجاتی و همکاران، ۱۳۹۹).تقاضای پول عبارت است از مقدار پولی که افراد تمایل دارند به صورت نقد (اسکناس و مسکوک) در حساب جاری نگه داری نمایند. جهت نگهداری یا تقاضای پول دلایل مختلفی در قالب انگیزه تقاضای پول مطرح گردیده است که شامل انگیزه معاملاتی ، انگیزه احتیاطی و انگیزه سفته بازی می باشند. یکی از مهمترین دلایل تقاضای پول،تقاضای آن با انگیزه معاملاتی است . عدم مطابقت یا یکی نبودن زمان دریافت درآمد و مصرف دلیل نگهداری پولباانگیزه معاملاتی می باشد. اغلب افراد برای تامین نیازهای مصرفی روزمره خود نیازمند پول هستند اما درآمد خودرا در یک زمان خاص دریافت می کنند. از این رو افراد تمایل دارند بخشی از درآمد خود را با انگیزه معاملاتی نگهداری نمایند. از آنجایی که مخارج افراد تا حد زیادی به سطح درآمد آنها بستگی دارد می توان بیان کرد که تقاضای پول با انگیزه معاملاتی تابعی از درآمدملی می باشد. لذا بخشی از تقاضای پول تحت تاثیر عوامل غیرقابل پیش بینی است که این شکل از تقاضای پول نیز تابعی مستقیم از درآمد ملی است . عوامل متعددی همچون نرخبهره، درآمدملی و نرخ ارز می توانند بر تقاضای پول موثر باشند. علاوه بر این عوامل ، عامل ساختار سنی جمعیت از جمله عوامل حائز اهمیتی است که طی سالیان گذشته قادر بوده است تقاضای پول را تحت تاثیر خود قراردهد (محمدزاده و احمد زاده، ۱۳۸۵). عدم توجه به تغییر ساختار سنی جمعیت در تابع تقاضای پول در مطالعاتتجربی صورت گرفته موجب اریب ضرایب سایر متغیرهای تاثیرگذار بر تقاضای پول شده و با ارائه نتایج کاذبپژوهشگران و در پی آن سیاستگذاران را گمراه می سازد. از این رو، پژوهش حاضر با پیوند دادن نظریه های مصرف دوران زندگی آندو و مادیگلیانی و تقاضای پول بامول و توبین در پی دستیابی به تابع تقاضایی برای پولمی باشد که بیانگر اثر تغییر ساختار سنی جمعیت بر تقاضای پول است .