امکان سنجی استان بوشهر برای کشت پاییزه تاخیری ارقام چغندر قند با تاکید بر پایداری محیطی

پیشینه و هدف: کشت پاییزه چغندرقند در استفاده بهینه از نزولات آسمانی و افزایش بهره وری مصرف آب حائز اهمیت است و سودمندی اقتصادی بیشتری نسبت به کشت بهاره آن دارد. اما به دلایل مختلف، مانند شرایط اقلیمی، کشت پاییزه آن در بسیاری از مناطق دنیا و ایران دارای محدودیت است. بنابراین شناخت پهنه های جدید مستعد کشت پاییزه چغندرقند جهت تامین پایدار شکر، ضروری است. در حیطه جغرافیایی مناطق خشک کشور، شناسایی پهنه های جدید مستعد کشت پاییزه این محصول ضروری است. از اینرو هدف این پژوهش بررسی امکان کشت پاییزه تاخیری سه رقم چغندرقند در استان بوشهر است و نوآوری آن، در راستای راستی آزمایی اهداف پایداری و مدیریت به زراعی، تعیین تاریخ کاشت و رقم مناسب برای استان بوشهر در زنجیره تامین قند است.مواد و روش ها: این آزمایش در دو مزرعه شخصی با خصوصیات خاک و آب متفاوت به عنوان نماینده اراضی زراعی استان بوشهر اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل محل مزرعه به صورت مستقل در دو سطح (مزرعه شماره ۱ و ۲) و هر کدام از مزارع با دو تیمار ارقام در سه سطح (پالما، SBSI ۰۶۱ و شریف) و تاریخ های مختلف کاشت در دو سطح (۲۰ و ۲۸ آبان) به عنوان تاریخ کاشت اول و دوم بودند که در ۳ تکرار اجرا شد. در تاریخ ۹ اردیبهشت ماه، یعنی حدود ۱۷۰ روز پس از تاریخ کاشت اول و ۱۶۲ روز پس از تاریخ کاشت دوم نمونه برداری و عملیات برداشت در سطح هر دو مزرعه انجام شد. اجزای عملکرد کمی و کیفی چغندرقند پس از نرمال سازی داده ها با تجزیه و تحلیل آماری چند متغیره و مقایسات زوجی حداقل معنی داری با استفاده از نرم افزار Xlstat۲۰۲۰ مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته ها و بحث: یافته های پژوهش نشان داد، اثرات متقابل سه گانه رقم، تاریخ کاشت و مزرعه بر تمامی اجزای عملکرد چغندرقند معنی دار است. بیشترین عملکرد ریشه و عملکرد شکر سفید به ترتیب با ۱۱۱۳۵۰ و ۹۱۲۷، کیلوگرم در هکتار در (رقم پالما، تاریخ کاشت ۲۰ آبان در مزرعه ۱) و (رقم پالما، تاریخ کاشت ۲۰ آبان در مزرعه ۲) و کمترین عملکرد ریشه و شکر سفید به ترتیب با ۴۷۴۵۰ و ۳۰۴۴، کیلوگرم در هکتار در (رقم SBSI ۰۶۱، تاریخ کاشت ۲۰ آبان در مزرعه ۲) و (رقم شریف، تاریخ کاشت ۲۸ آبان در مزرعه ۱) بدست آمد. همچنین بیشترین درصد قند، شکر قابل استحصال و ضریب استحصال شکر به ترتیب با (۱/۱۹، ۹/۱۶ و ۵/۸۸ درصد) در (رقم پالما، تاریخ کاشت ۲۸ آبان در مزرعه ۲) بدست آمد. کمترین میزان ناخالصی های ریشه شامل میزان سدیم و پتاسیم به ترتیب با (۸۷/۰ و ۳۴/۴ میلی اکی والان در ۱۰۰ گرم خمیر ریشه) و کمترین میزان قند ملاس (۶۱/۱ درصد) در (رقم پالما، تاریخ کاشت ۲۸ آبان در مزرعه ۲) بدست آمد و کمترین میزان نیتروژن مضره (۸۰/۰ میلی اکی والان در ۱۰۰ گرم خمیر ریشه) در (رقم پالما، تاریخ کاشت ۲۰ آبان در مزرعه ۲) بدست آمد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد مزرعه شماره ۱ که دارای خاک و آب با هدایت الکتریکی بالا ولی بافت خاک مناسب بود دارای عملکرد کمی بیشتر و مزرعه شماره ۲ که دارای خاک و آب با هدایت الکتریکی پایین تر ولی بافت خاک نامناسب تر بود، دارای خصوصیات کیفی برتری بود. علیرغم معنی دار شدن اثر تاریخ کاشت در برخی از صفات مورد بررسی، نمی توان به صورت کلی بیان نمود که کدام تاریخ کاشت دارای برتری است و هر دو تاریخ کاشت، قابل توصیه است. میانگین اجزای عملکرد رقم پالما در سطوح کیفیت خاک توجیه پذیر است و در هیچ کدام پدیده نامطلوب ساقه روی و سایر چالش های کشت پاییزه مشاهده نگردید. بنابراین کشت پاییزه تاخیری چغندرقند با دوره رشد کوتاه ۱۶۲ و ۱۷۰ روز، امکان ورود به بوم نظام زراعی استان بوشهر را دارا است و از نظر زیست محیطی پتانسیل پایداری دارد.

کلیدواژه ها:

بوم نظام ، تاریخ کاشت ، درصد قند ، شکر سفید ، عملکرد ریشه ، محیط زیست