بررسی چگونگی حاشیه رانی انگاره های تصوف در کتاب الامالی شیخ صدوق

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 109

فایل این مقاله در 26 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HPH-32-29_011

تاریخ نمایه سازی: 19 شهریور 1402

چکیده مقاله:

برخی از ابعاد سفر مهم شیخ صدوق به نیشابور در سال ۳۶۷ هجری که به اقامت او در این شهر و برگزاری مجالس املا حدیث به مدت بیش از یک سال انجامید، کمتر مدنظر پژوهشگران قرار گرفته است. سفری که با نفوذ روبه رشد متصوفه در این شهر و ادامه بحران عقیدتی شیعیان به واسطه غیبت کبری مقارن بود و کوشش شیخ برای انسجام بخشی به عقاید آنان را به دنبال داشت. این فرضیه که شیخ صدوق در ضمن برگزاری مجالس عمومی املا خود در نهان، به جلوگیری از گسترش تصوف در نیشابور نیز توجهی ویژه داشته است، این پرسش را ایجاد می کند که با توجه به متن کتاب الامالی، شیخ صدوق چگونه به حاشیه رانی متصوفه در نیشابور پرداخته است. دستاورد این پژوهش متن محور توصیفی تحلیلی آن است که شیخ صدوق حاشیه رانی جریان تصوف و جلوگیری از گسترش آن در نیشابور را با برجسته سازی انگاره های شیعی «جایگاه و منزلت ائمه(ع)» و «التزام ایمان با عمل» در مقابل انگاره های صوفی «امکان انجام کرامت توسط بزرگان صوفی» و «التزام به آداب سلوک» و نیز استفاده از قالب های داستانی در نقل روایات به انجام رساند. او با گزینش روایات و ایجاد انگاره «آن ها هم مانند ما هستند»، امکان حضور اولیه متمایلان به تصوف در مجالس خود را افزایش داد. ضمن آنکه با روایت گسترده مصادیق انگاره های شیعی، امکان مقایسه آن ها با انگاره های صوفی و ایجاد انگاره «ما بهتر از آن ها هستیم»، در اذهان مخاطبان شیعه و انگاره «آن ها بهتر از ما هستند» را در تاملات مخاطبان عام فراهم کرد.

نویسندگان

لیلا نجفیان رضوی

استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

محمد نویدفر

کارشناس ارشد تاریخ تشیع دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن (۱۴۰۳) الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت: دارالاضواء ...
  • ابن قاضی شهبه، ابوبکربن احمد (۱۴۲۴) مناقب الامام الشافعی و ...
  • ابن خمیس، حسین بن نصر (۱۴۲۷) مناقب الابرار و محاسن ...
  • ابن عربی، محی الدین (بی تا) فتوحات مکیه، بیروت: دارصادر ...
  • ابن فندق، علی بن زید بیهقی (۱۳۶۱) تاریخ بیهق، تهران: ...
  • ابن فندق، علی بن زید بیهقی (۱۴۱۰) لباب الانساب و ...
  • ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله (بی تا) حلیه الاولیا و طبقات ...
  • اسفراینی، ابی المظفر شاهفوربن طاهر (۱۳۷۴) التبصیر فی الدین و ...
  • اگل، دنیز (۱۳۷۹) «تذکره الاولیا های عطار و جامی، تداوم ...
  • انصاری، خواجه عبدالله (۱۳۶۲) طبقات الصوفیه، به تصحیح محمد سرور ...
  • ایروانی، محمود؛ باقریان، فاطمه (۱۳۸۳) شناخت اجتماعی (روان شناسی اجتماعی)، ...
  • بحرالعلوم، سیدمحمدمهدی (۱۳۶۳) فوائد الرجالیه، تهران: مکتبه الصادق ...
  • بخاری، اسماعیل مستملی (۱۳۶۳) شرح التعرف لمذهب التصوف، تهران: اساطیر ...
  • بدری، روح الله (۱۳۹۱) «نیشابور در قرون سوم و چهارم»، ...
  • بولیت، ریچارد (۱۳۹۶) اعیان نیشابور، ترجمه و تحقیق هادی بکائیان ...
  • پورمظفری، داوود (۱۳۹۰) «گفتارنوشت های صوفیان بازشناسی یک گونه نوشتاری»، ...
  • پورجوادی، نصرالله (۱۳۷۷) «منبعی کهن در باب ملامتیان نیشابور»، معارف، ...
  • تاکر، ویلیام فردریک (۱۳۹۷) مدعیان مهدویت و هزاره گرایان: نگاهی ...
  • جامی، عبدالرحمن (۱۸۵۸) نفحات الانس، کلکته: مطبعه لیسی ...
  • جعفریان، رسول (۱۳۹۱) حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، تهران: علم ...
  • چلونگر، محمدعلی؛ منتظرالقائم، اصغر؛ قهرمانی نژاد شایق، بهاءالدین (۱۳۹۳) «بررسی ...
  • حاج منوچهری، فرامرز (۱۳۶۷) «امالی»، دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر سیدمحمدکاظم ...
  • حاکم نیشابوری، ابوعبدالله (۱۳۷۵) تاریخ نیشابور، ترجمه محمدبن حسین خلیفه ...
  • حسینی، باقر؛ علمی، قربان (۱۳۹۰) «کرامیه و تصوف»، ادیان و ...
  • حسینی، عبدالله (۱۳۸۶) معرفی و نقد منابع عاشورا، قم: پژوهشگاه ...
  • خرسان، سیدحسن موسوی (۱۳۷۷) فقیه ری، ترجمه علیرضا میرزا محمدی، ...
  • خرگوشی، ابوسعد عبدالملک بن محمد (۱۴۲۷) تهذیب الاسرار فی اصول ...
  • زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۵۳) «جست وجو در تصوف ایران»، دانشکده ...
  • زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۹۵) ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر ...
  • زرین کوب، عبدالحسین (۱۳۶۴) تاریخ مردم ایران قبل از اسلام، ...
  • سبکی، عبدالوهاب بن علی (بی تا) طبقات الشافعیه کبری، قاهره: ...
  • سلمی، ابوعبدالرحمن محمدبن الحسین (۱۳۶۹) مجموعه آثار السلمی، تهران: مرکز ...
  • سلمی، ابوعبدالرحمن محمدبن الحسین (۱۳۸۵) نخستین زنان صوفی، ترجمه مریم ...
  • سلمی، ابوعبدالرحمن محمدبن الحسین (۱۴۱۴) تسعه کتب فی اصول التصوف ...
  • سلمی، ابوعبدالرحمن محمدبن الحسین (۱۴۲۶) المقدمه فی التصوف، بیروت: دار ...
  • سلمی، ابوعبدالرحمن محمدبن الحسین (۱۴۲۴) طبقات الصوفیه، به تصحیح مصطفی ...
  • سمعانی، عبدالکریم بن محمد (۱۳۸۲) الانساب، به تصحیح عبدالرحمن بن ...
  • سمعانی، عبدالکریم بن محمد (۱۴۰۹) ادب الاملا و الاستملا، به ...
  • سمنانی، علاءالدوله (۱۳۸۳) مصنفات فارسی سمنانی: تذکره المشایخ، به تحقیق ...
  • شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (۱۳۵۸) الملل و النحل، تهران: افست ...
  • صدوق، محمدبن علی (۱۳۷۲) عیون اخبار الرضا(ع)، ترجمه حمیدرضا مستفید ...
  • صدوق، محمدبن علی (۱۳۷۷) کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه ...
  • صدوق، محمدبن علی (۱۳۸۴) الامالی، ترجمه محمدباقر کمره ای، تهران: ...
  • صدوق، محمدبن علی (۱۳۹۸) التوحید، به تصحیح هاشم حسینی، قم: ...
  • صدوق، محمدبن علی (۱۴۱۸) الهدایه فی الاصول و الفروع، قم: ...
  • صدوق، محمدبن علی (۱۴۰۳) معانی الاخبار، به تصحیح علی اکبر ...
  • طاهری عراقی، احمد (۱۳۷۷) «ابوسعد خرگوشی نیشابوری»، معارف، ۱۵(۳)، ۳۳- ...
  • طوسی، ابونصر السراج (۱۹۱۴) اللمع فی التصوف، لیدن: مطبعه بریل ...
  • طوسی، محمدبن حسن (۱۳۸۱) رجال الشیخ الطوسی، نجف: انتشارات حیدریه ...
  • عاملی، سعیدرضا؛ حجازی، منصوره (۱۳۹۷) «مطالعه انگاره های ذهنی تشکل ...
  • عطار نیشابوری، فریدالدین (۱۹۰۵) تذکره الاولیا، لیدن: مطبعه لیدن ...
  • عمید، حسن (۱۳۵۱) فرهنگ عمید: شامل واژه های فارسی و ...
  • فان اس، یوسف (۱۳۷۱) «متونی درباره کرامیه»، ترجمه احمد شفیعیها، ...
  • قزوینی، زکریابن محمد (۱۹۸۸) آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت: ...
  • قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم (۱۳۷۴) رساله قشیریه، به تصحیح بدیع الزمان ...
  • کرمی پور، حمید (۱۳۹۲) «بررسی ابعاد اجتماعی آیین فتوت در ...
  • کلاباذی، ابوبکر محمدبن ابراهیم (۱۹۳۳) التعرف لمذهب التصوف، مصر: مطبعه ...
  • گیدنز، آنتونی (۱۳۷۸) جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نی ...
  • مادلونگ، ویلفرد (۱۳۸۱) فرقه های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: ...
  • مالامود، مارگارت (۱۳۷۷) «تشکیلات صوفیان و ساختار های قدرت در ...
  • مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳) بحار الانوار، بیروت: دارالاحیا التراث العربی ...
  • مدیر شانه چی، کاظم (۱۳۷۲) درایه الحدیث، قم: دفتر نشر ...
  • مقدسی، محمدبن احمد (۱۳۶۱) احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه ...
  • مولانا، حمید (۱۳۷۵) «رسانه ها و انگاره سازی»، ترجمه غلامرضا ...
  • مهدوی دامغانی، محمود (۱۳۵۷) «امالی»، مطالعات اسلامی، (۲۷-۲۶)، ۱۴۷- ۱۳۰ ...
  • نجاشی، احمدبن علی (۱۳۶۵) فهرست اسماء مصنفی الشیعه، قم: موسسه ...
  • نوبختی، حسن بن موسی (۱۹۳۶) فرق الشیعه، به تصحیح محمدصادق ...
  • نویدفر، محمد؛ نجفیان رضوی، لیلا؛ مهدوی دامغانی، محمود (۱۳۹۸) (الف) ...
  • نویدفر، محمد؛ نجفیان رضوی، لیلا؛ مهدوی دامغانی، محمود(۱۳۹۸) (ب) «واکاوی ...
  • نویدفر، محمد؛ نجفیان رضوی، لیلا؛ مهدوی دامغانی، محمود (۱۴۰۰) «امالی ...
  • وکیلی، هادی؛ حسینی شریف، انسیه (۱۳۹۱) «پیوستگی ها تصوف و ...
  • هجویری، ابوالحسن علی (۱۳۷۵) کشف المحجوب، تهران: طهوری ...
  • یعقوبی، احمدبن اسحاق (بی تا) تاریخ الیعقوبی، بیروت: دارصادر ...
  • URL۱. ansari.kateban.com ...
  • انصاری، حسن (۱۳۸۷) «سنت امالی نویسی در میان محدثان۱»، بررسی ...
  • Abū nu‘aym al-Iṣfahānī, Ḥīlyat ul-Awlīyā, Cairo: um ul-qorā lī-Ṭaba‘a wa ...
  • Algle, dinyz, ۲۰۰۰, “Les biographies de saints de ‘Aṭṭar et ...
  • al-Sobkī, ‘Abd ul-Wahhāb b. ʿAlī, Ṭabaqāt ul-Šāfīʻīyya Kobrā, Cairo: Dār ...
  • Al-Sulamī, Abū ‘Abd ul-Raḥmān, ۱۹۹۰, Sulamī's collection of works, Tehran: ...
  • Al-Sulamī, Abū ‘Abd ul-Raḥmān, ۱۹۹۳, Tīsʼa kotob fī Osūl ul- ...
  • Al-Sulamī, Abū ‘Abd al-Raḥmān, ۲۰۰۵, al-Moqadama fī al- Tasawwūf, Beirut: ...
  • Al-Sulamī, Abū ‘Abd al-Raḥmān, ۲۰۰۶, NoḴostīn Zanān-e ṣūfī, Translated by ...
  • Al-Ṭūsī, Abū Naṣr al-Serrāǰ, ۱۹۱۴, Kītab ul-luma' fī'l-Taṣawwūf, Leiden: Brill ...
  • Al-Ṭūsī, Moḥammad b. al-Ḥasan, ۲۰۰۲, al-rīǰāl, Najaf: ḥeīydarīya ...
  • ‘Amīd, Ḥasan, ۱۹۷۲, Farhang-e ‘Amīd, Tehran: ğavīdan. [In Persian]Ameli, Saeed ...
  • Anṣārī, Ḵāǰī ‘Abdullāh, ۱۹۸۳, Tabāqat ul- ṣūfīyya, Tehran: Toūs ...
  • Aṭṭār Nišapūr, Farīd ud-Dīn, ۱۹۰۵, Taḍkīrat-ul-Awlīyā, Leiden: Brill. [In Persian]Badri, ...
  • Bahr al-Uloom, Seyyed Mohammad Mahdi, ۱۹۸۴, Fawā’īd ul-Rīǰālīya, Tehran: maktabat ...
  • BoḴārī, Mostamalī, ۱۹۸۴, Šarḥ e Ta‘arrof, Tehran: Asāṭīr ...
  • Chilungar, Muḥammad ‘alī va dīgarān, ۲۰۱۴, “Comparative and analytical study ...
  • Hoǰwīrī, Abū al-Ḥasan ʿAlī, ۱۹۹۶, Kašf ul-Maḥjūb, Tehran: Ṭahūrī ...
  • Hosseini, Abdullah, ۲۰۰۷, Introduction and criticism of Ashura sources, qom: ...
  • Ibn fondūq, beīhaqī, ۱۴۱۰, Lobāb ul-Ansāb wa al-AlQab al-Aghab, qom: ...
  • Ibn fondūq, beīhaqī, ۱۹۸۲, TarīḴ Beīhaq, Tehran: foruġī ...
  • Ibn Ḵamīs, Ḥosein b. Naṣr, ۱۴۲۷, Manāqīb ul-Abrār wa Maḥāsen ...
  • Ibn Qāḍī Šohba, Abū bakr b. Aḥmad, ۲۰۰۳, Manāqīb ul-imām ...
  • Irvani, Mahmud; Baqerian, fatemeh, ۲۰۰۴, social cognition (social psychology), Tehran: ...
  • Jāmī, ‘Abd ur-Raḥmān, ۱۸۵۸, Nafaḥāt ul-Ons, Calcutta: maṭbai lisy ...
  • Kalabāẕī, Abū bakr, ۱۹۳۳, Kītāb al-ta'arruf, misr: al-s'adat ...
  • Karami puor, Hamid, ۲۰۱۳, “A Study on Social Features of ...
  • Malamud, Margaret, ۱۹۹۸, “Organizations of Sufis and power structures in ...
  • Maqdīsī, Moḥammad b. Aḥmad, ۱۹۸۲, Aḥsan ul-taqāsīm fī maʿrīfat ul-aqālīm, ...
  • Navidfar, Mohammad, Najafian Razavi, Leila, Mahdavi Damqani, Mahmud,۲۰۱۹, “The Effect ...
  • NūbaḴtī, Ḥasan b. Mūsā,۱۹۳۶, Kītāb Fīraq ul-šīʿa, Najaf: ḥeīydarīya ...
  • Pourjavadi, Nasrollah, ۱۹۹۸, “An old source about the accusations of ...
  • Richard W, Bulliet, ۱۹۷۲, The Patricians of Nishapur, Translated by ...
  • Ṣadūq, Moḥammad b. 'Alī, ۱۹۹۳, ‘Uyoūn AḴbār ul-Rīḍā, Translated by ...
  • Ṣadūq, Moḥammad b. 'Alī, ۱۹۹۸, Kamāl ul-din wa tamām ul-Ni'mah, ...
  • Ṣadūq, Moḥammad b. 'Alī, al-Amālī, Translated by Mohammad Baqer kamare-ei ...
  • Šahrestānī,‘Abd ul-Karīm, ۱۹۷۹, al–Mīlal wa al-Nīḥal, Tehran: Afsat ...
  • Sam‘ānī, ‘abd ul-karīm, ۲۰۰۳, al-Ansāb, hind- ḥieydarābād: maṭba‘a- Maǰles ...
  • Sam‘ānī, ‘abd ul-karīm, Adab ul-īmla’ wa al-īstīmla’, Beirut: Dār ul-maktabat ...
  • Semnani, Ala ul-doulah, ۲۰۰۴, Moṣanafāt fārsī Semnani: tazkirat ul-MašāyeḴ, Tehran: ...
  • Zarrinkoub, Abdolhossein, ۱۹۷۴, “Search in Iranian Sufism”, Journal of Faculty ...
  • نمایش کامل مراجع