بررسی حقوق بشر در فقه شیعه

به طور کلی نگرش های مختلف اسلامی نیز بسیاری از اصول اولیه و اصلی حقوق بشر، نظیر حق تعیین سرنوشت و حق حاکمیت مردم را مورد تایید قرار می دهد . تحقق عدالت و نابودی ظلم در جوامع که از اهداف اصلی اسلام است، جز در سایه تحقق حقوق مردم و به رسمیت شناختن آن ممکن نیست . حقوق بشر در اسلام از دو بعد نظری و تاریخی قابل بررسی است; از بعد نظری بسیاری از مفاهیم اساسی حقوق بشر در منابع اصیل اسلامی، یعنی کتاب و سنت در قالب سنتی آن مورد تاکید واقع شده است; کرامت ذاتی انسان، حق حیات، و حق برخورداری از زندگی مطلوب، از جمله حقوق اساسی ای هستند که در دیدگاه اسلام مورد تاکید واقع شده است . در واقع حقوق اساسی فوق در بستری از شرایط سیاسی و اجتماعی محقق می شود که در آن حقوق و آزادی های سیاسی افراد مورد توجه واقع شود . از همین رو، در منابع اصیل اسلامی بر عدالت، برابری حق تعیین سرنوشت و حق مقابله با ظلم مورد تاکید واقع شده است. با اینکه از لحاظ نظری در اندیشه های اسلامی، بر حقوق مردم در قالب سنتی تاکید شده است، مطالعه تاریخی نشان می دهد که حکام جوامع اسلامی، نه تنها به حقوق مردم پایبند نبوده اند، بلکه از عوامل اصلی تهدید و تحدید این حقوق بوده اند . به نظر می رسد که ریشه این امور در ساختار استبدادی نظام های سیاسی جوامع مسلمان است . این تضاد و شکاف عمیق میان مبانی نظری اسلامی و وضعیت سیاسی، اهمیت ساختار سیاسی را نشان می دهد. نکته مهم درباره دیدگاه اسلام در مورد حقوق بشر، نامشخص بودن جایگاه حقوق طبیعی در این زمینه است . ایده حقوق طبیعی نقش موثری در اثبات حقوق غیرقابل سلب بشر ایفا کرده است، ولی به نظر می رسد که به جایگاه حقوق طبیعی در اندیشه اسلامی توجه چندانی نشده است و در واقع اندیشمندان اسلامی از اهمیت زیاد آن غافل بوده اند . بنابراین، بررسی جایگاه حقوق طبیعی در منابع اصیل اسلامی، می تواند برخی از ابهام های موجود در زمینه مبنای حقوق بشر از دیدگاه اسلام را برطرف کند

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی: حقوق بشر ، ساختار سیاسی ، حقوق طبیعی ، منابع اصیل اسلامی