بررسی رمزگان ارجاعی و فرهنگی در آموزه های اخلاقی منظومه لیلی و مجنون نظامی بر اساس مبانی نظریه رمزگان ها از رولان بارت

زمینه: لیلی و مجنون نظامی یکی از متون برجسته در گستره ادب فارسی است که به علاوه بر موضوعات عاشقانه و شخصی به مفاهیم اخلاقی و تعلیمی هم می­پردازد. شاعر گاهی با سنت­شکنی­های آگاهانه، کلام خود را پیچیده و دیریاب کرده و رمزهایی را در لایه­های زیرین شعر گنجانیده است که مخاطب جزئی­نگر را به سوی معنا راهنمایی می­کند. در دوران معاصر، علم نشانه­شناسی به عنوان روشی برای تحلیل ابعاد جدیدی از یک اثر به کار می­رود و یکی از متغیرهای مهم آن، رمزگان­ نام دارد. رولان بارت، پژوهش­هایی را در این باره انجام داده­ و رمزگان را به پنج نوع کنشی، هرمنوتیکی، نمادین، معنابنی و فرهنگی تقسیم کرده و برای هرکدام کارکردی را شرح داده است. در مقاله حاضر، با استناد به منابع کتابخانه­ای و روش تفسیری از نوع کیفی، موضوعات اخلاقی در لیلی و مجنون بر اساس رمزگان ارجاعی و فرهنگی کاویده شده­ است تا اهداف انسان­ساز نظامی از بازگویی این اندرزها کاویده شود. نتیجه ­گیری: نتایج کلی تحقیق نشان می­دهد که در سطح رمزگان­ فرهنگی، ایدئولوژی و بینامتنیت دینی و عرفانی برای تبیین آموزه­ها نمودی فراگیر و ملموس دارد. نویسنده با استناد به دو منبع اصلی و مهم اسلامی و صوفیانه، موضوعات مورد نظر خود را در اختیار مخاطبان قرار داده است. مهم­ترین آموزه­های اخلاقی این اثر عبارتند از: سفارش به عشق­ورزی و بازگفت شاخصه­های عشق حقیقی؛ ستایش حق تعالی و توسل به او؛ توصیه به شادباشی و غنیمت­شماری لحظه­ها؛ هدفمند بودن آفرینش؛ اهمیت وفاداری و لزوم حفظ پیمان؛ صبر و بردباری.

کلیدواژه ها:

Nezami Ganjavi ، Lily and Majnoon ، Ethics ، Roland Barthes ، Reference and cultural codes ، نظامی گنجوی ، لیلی و مجنون ، اخلاق ، رولان بارت ، رمزگان ارجاعی و فرهنگی.