طراحی مجتمع مسکونی با تاکید بر مفهوم حیاط در معماری سنتی

محدودیتهای موجود در شهرهای بزرگ، منجر به گسترش ساخت مجتمع های مسکونی و کاهش سهم حیاط خصوصی در معماری معاصر گردیده است. حیات علاوه بر تامین نور و روشنایی فضاهای داخلی و تهویه طبیعی، به عنوان فرصتی برای ارتباط بیشتر با طبیعت و مکانی برای تعاملات اجتماعی است. با توجه به محدودیت فضای داخلی واحدهای مسکونی و سابقه سنتی حضور حیاط در زندگی ایرانی، حیاط مجالی برای گسترش عملکردفضای داخلی و رابطه آن با فضای بیرونی است در میان نقش حیاط در مجتمع های مسکونی کمرنگ شده است و صرفا با فضای باز تبدیل شده است. افزایش تقاضای مسکن و ضرورت سرعت پاسخگویی به آن، اغلب موجب نادیده گرفته شدن جنبه های کیفی بناها از جمله استقرار مناسب فرد در محیط فیزیکی توام با آرامش و ارتباط با فضاهای باز گردیده که در دراز مدت منجربه نارضایتی ساکنین می شوداین موضوع، که در پی غفلت طراحان از نیازهای روانی ساکنین و توجه اقتصادی به مساله سکونت پدید آمده؛ باعث کمرنگ شدن نقش خانه در هویت بخشی انسان و تنزل معنای آن در حد سرپناهی صرف گشته، تاجایی که کیفیت سکونت در این خانه ها در پایین ترین مرتبه خود قرار گرفته است. تامین این کیفیت، راه حلی جز بازگرداندن حیاط به بطن معماری خانه ندارد. فضایی که در معماری گذشته به مانند گوهری در قلب بنا، حیات فضاهای بسته را متاثر از خویش نموده و بخش عمده ای از سکونت را تحقق می بخشد؛ بطوریکه برترین فضای خانه و اصیل ترین پاسخ معماری به زندگی مادی و معنوی ساکنین به حساب می آید. بنابراین، بهره گیری از این تجربه ارزنده می تواند مدخلی برای بازآفرینی حیاط در ساختار فضایی واحدهای مسکونی معاصر باشد. بر این اساس، با هدف خلق فضایی باهویت و پاسخگو به خواهش های روانی افراد ساکن در مجتمع مسکونی، پس از تشریح مفهوم حیاط و تبیین جایگاه و ضروت حضور آن در معماری به بررسی ویژگی های کیفی این فضا در خانه های سنتی ایران پرداخته شده؛ تا با باززنده سازی این کیفیت ها، قدر حقیقی حیاط را به آن بازگردانده و ساختاری متناسب با الگوهای زیستی مردم ایران تعریف گردد. در این راستا از روش تحقیق توصیفی و منابع کتابخانه ای استفاده شده است. بر طبق نتایج تحقیق، مهمترین ویژگی های کیفی حیاط ایرانی: حرمت، وحدت، پیوند با طبیعت، خلوت، مطبوعبت و سرسبزی، بهشت گونگی و زیبایی شناخته شد. در نهایت به منظور جاری ساختن این ویژگی ها در حیاط خصوصی واحدهای مسکونی، اصولی در غالب راهبرد طراحی ارائه گردیده است.

کلیدواژه ها:

فضای باز ، مجتمع مسکونی ، حیاط طبقاتی ، خانه های سنتی ، حیاط ایران