عمعق بخارایی و تشبیه

امیرالشعرا، عمعق بخارایی - از شاعران پارسی­ گوی اوایل قرن ششم هجری است. مضامین اشعار او به مقتضای زمان، مدح و گاه هجو، تغزل و وصف طبیعت و توصیفات گوناگون است. دیوان او مشتمل بر قصاید، رباعیات و بعضی قطعات است. قسمت اعظم قصایدش در مدح شمس الملک - است؛ اما در عین مداحی، استغنای طبع و علوم روح  و فکر را در زیر پای شهوت و حرص لگد کوب نمی­کند. او در تشبیه مهارت دارد و حدود نیمی از ابیاتش حاوی تشبیه است و بنابراین، در بررسی سبک ­شناسانه می­ توان او را شاعر تشبیه­ گرا نامید. غالب تشبیهات او از نوع مفرد و محسوس است و پس از آن، تشبیه مجمل. اما بسامد زیاد تشبیهات مشروط، وهمی، خیالی، مرکب جمع، تفضیل و محسوس به معقول در دیوان شاعر گواه این است که او با کمال استادی، کلام خود را ظاهرا و باطنا زینت داده است و همین دلایل است که انوری او را استاد سخن نامیده است. از آنجا که عمعق به لحاظ آوردن وجوه شباهت­ های تازه در زمره شاعرانی است که در تغییر سبک خراسانی به عراقی سهیم بوده­اند، در این مقاله بر آنیم تا به کمک جدول آماری تشبیهات شاعر، به بررسی ارکان تشبیه، انواع و اغراض آن، اقتران تشبیه با زیورهای بلاغی و منابع الهام گرفته در دیوان و روش و سبک او بپردازیم.

کلیدواژه ها:

عمعق ، صور خیال ، استعاره ، تشبیه