مضامین شعر و ادب عربی در دیوان ایرج میرزا

ایرج میرزا از شاعران معاصر و نوادگان فتحعلی شاه قاجار است که از یک سو شعرش آمیزه ای از لطافت و شیرینی و از دیگر سو «هزل و بی سنتی و پرده دری» است. با این وجود فرهنگ و ادب «اسلامی-عربی» از شاخصه های ویژه شعر اوست که چون خونی در پیکر دیوان او در همه جا جاری است و صبغه دینی در قالب عبارات و مضامین فراوان قرآنی و روایی در شعر او خود نمایی می کند. علاوه بر ابیات عربی از شاعرانی چون «ابوالفتح بستی»، «مهلبی»، «ابن قلاقس» و «شریف رضی» و ... مضامین اشعار شاعرانی چون «ابن رومی»، «متنبی»، «ابوالعتاهیه»، «بشار»، «ابن حجاج» و ... به وضوح در مطاوی اشعار او دیده می شود، همچنین دیوان او دهها ضرب المثل عربی را به شکل اقتباس واژگانی و یا گزارشی در دل خود جا داده است. سعی ما در این مقاله ارایه برخی از این مضامین و کشف منابع و ماخذ عربی و همچنین ریشه های ایرانی آنهاست که در فرهنگ ایران قبل از اسلام وجود داشته است. از آنجا که احتمال تاثیر پذیری ایرج از اشعار شاعران ایرانی قبل از خود منتفی نیست، در پا نوشت به شواهدی از آنها در ادب فارسی نیز اشاره کرده ایم.

کلیدواژه ها:

ایرج میرزا ، ادبیات عربی ، ادبیات تطبیقی ، فرهنگ ایران باستان