تقابل­های معنایی در اشعار اقبال لاهوری

تقابل معنایی یکی از لوازم و عناصر بنیادین در بررسی معناشناختی و ساختاری آثار ادبی است که در قالب الگویی منسجم و نظام­مند به کار گرفته می­شود. درک این نظام و طرح اصلی که شبکه­ای سازمان یافته را تشکیل می­دهد کمک شایانی به شناخت جهان ذهن و زبان شاعر می­کند. اگرچه این ساختار در زبان اقبال لاهوری از انسجام و یکپارچگی زبان شاعران رده نخست زبان و ادبیات فارسی همچون حافظ و مولانا برخوردار نیست، اما به سبب پیروی و تاثیرپذیری از بزرگانی چون مولوی در وزن و زبان و اندیشه، این ویژگی زبانی در شعر او پررنگ و برجسته شده است. بررسی دیدگاه پیروان مکتب ساختارگرایی و نظریه تثبیت قطب­های دوگانه روش کار قرار گرفت. بر این مبنا ریشه­های اندیشه تقابلی و نیز شبکه مضامین متقابل در کلیات اقبال بررسی شد و سرانجام شبکه نظام مند تقابل­های معنایی کلیات او به تصویر کشیده شد. در کلیات اقبال لاهوری چندین حوزه تقابلی وجود دارد که هر یک در رده مفاهیم ارزشمند و بی ارزش، کفر و ایمان، خودی و بیخودی، عرفانی، عاشقانه قابل بررسی است.      [e-mail]

کلیدواژه ها:

تقابل معنایی ، مضامین متقابل ، ساختارگرایی ، اقبال لاهوری