تحلیل موضوع و کارکرد اشعار میان متنی در متون ادبیات عامه با تکیه بر داستان های محبوب القلوب میرزا برخوردار فراهی

محبوب القلوب تالیف میرزا برخوردار بن محمود ترکمان فراهی از آثار داستانی عامیانه عصر صفویست. شامل داستان های اخلاقی، اجتماعی، اندرزی، آموزنده، عاشقانه و از نظر ساختار روایی مانند کلیله و دمنه حکایت در حکایت است. در این مقاله این اثر با توجه به اشعاری که در خلال متن درج و تضمین شده اند از لحاظ موضوع و کارکرد آن در نثر داستان بررسی و تحلیل گردیده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای است. مجموع اشعار بهکاررفته در متن داستان استخراج گردیده و با توجه به محتوای اشعار و کیفیت ارتباط و پیوستگی آنها با متن داستان بررسی و تحلیل شده اند. دستاورد پژوهش اینست که موضوعات این اشعار با توجه به محتوای داستان به شش دسته طبقه بندی می شود که بر اساس میزان کاربرد به ترتیب موضوع اخلاق، توصیف، اندرز و حکمت، عشق، دعا، مدح بیشترین بسامد را دارند. این آمار بیانگر اینست که داستانهای عامیانه اهداف تعلیمی و پرورشی دارند و صرفا جنبه سرگرم کنندگی ندارند. به لحاظ کیفیت ارتباط اشعار با متن داستان چهار نقش یا کارکرد استنباط شده است: تایید، تاکید، تکمیل، توصیف. ابیاتی که نقش تکمیل داستان را دارند با ۲۳/۵۲ درصد بالاترین میزان را به خود اختصاص داده اند و در رتبه دوم ابیات با کارکرد توصیف ۱۶/۲۰ درصد و ابیات با کارکرد تاکید ۱۶/۱۷درصد در رتبه سوم و ابیات با کارکرد تایید با ۴۶/۱۰ درصد در مرتبه چهارم قرار می گیرند. ابیاتی نیزکه ضرب المثل شده اند ۶۳/۲۴درصد از کل ابیات را تشکیل می دهند.

کلیدواژه ها:

محبوب القلوب ، میرزابرخوردار فراهی ، اشعار میان متنی ، داستان عامیانه ، صفویه