اندازه گیری و شبیه سازی اکسیژن محلول در رودخانه زاینده رود

مقدمه: رودخانه زاینده رود تنها رودخانه حوضه مرکزی ایران است که دارای آب شیرین دایمی می باشد. این رودخانه اهمیت بسیاری در تامین آب آشامیدنی، حفظ حیات صنعتی استان و تامین آب کشاورزی دارد. قسمت بالا دست این رودخانه (بالا دست بند چم آسمان) به دلیل تامین آب شرب از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین با توجه به رشد صنایع، افزایش جمعیت و عوامل متعدد تاثیرگذار بر کیفیت منابع آب، مدیریت این منبع نیاز به ابزارای قدرتمند و به روز دارد. روش ها: استفاده از مدل های کمی و کیفی مانند مدل ۱۱ MIKE می تواند ابزاری کارآمد جهت مدیریت این شریان حیاتی محسوب شود. در این مطالعه به منظور شبیه سازی کمی و کیفی رودخانه زاینده رود، از حد فاصل سد تنظیمی تا پل کله از نرم افزار ۱۱ MIKE که یک مدل کیفیت آب با هسته هیدرودینامیک می باشد، استفاده شده است. بدین منظور در مدت پنج ماه از چهار ایستگاه هیدرومتری نمونه برداری به عمل آمد و میزان اکسیژن محلول، pH، BOD یک روزه، سه روزه، پنج روزه و هفت روزه، NH۴، NO۳، فسفات و دما اندازه گیری شد. دیگر داده های مورد نیاز مدل شامل داده های مورفولوژیک و هیدرولوژی و هواشناسی از سازمان آب منطقه ای اصفهان و اداره هواشناسی شهرکرد تهیه و به مدل معرفی گردید. در مرحله بعد ضمن واسنجی مدل، دقت مدل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد نتایج مدل و نتایج میدانی از همبستگی مناسبی برخوردار است و ضریب همبستگی در اکثر پارامترها از ۹/۰ بیشتر است. در انتها وضعیت رودخانه در ۲۵ سال آینده تحت دو سناریو مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد غلظت فسفات، BOD۵، COD، NH۴،  NO۳ در رودخانه زاینده رود، از سد تنظیمی تا پل کله از استاندارد مجاز آب های سطحی بالاتر می باشد. نتایج پیش بینی مدل جهت ۲۵ سال آینده، گویای این مطلب است که با توجه به روند رو به رشد جمعیت و صنایع، ورود آلاینده ها به این شریان حیاتی افزایش می یابد و در نتیجه غلظت آلاینده ها در رودخانه زیادتر می شود و این افزایش نه تنها محیط زیست آبی را به خطر می اندازد بلکه تصفیه آب رودخانه به منظور تامین آب آشامیدنی توسط تصفیه خانه بابا شیخعلی را نیز با مشکل مواجه می سازد. نتیجه گیری: نتایج مشاهدات موید آن است که غلظت اکسیژن محلول جهت محیط زیست آبی مناسب است اما این مقدار اکسیژن محلول به منظور مهاجرت و تخم ریزی ماهیان، کافی نمی باشد. واژه های کلیدی: اکسیژن محلول، شبیه سازی، ۱۱ MIKE، زاینده رود