اخلاق اسلامی و مسئولیت مدنی در جبران خسارت زندانی بیگناه : بررسی تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا

زمینه: موارد زیادی اتفاق می­افتد که متهم استحقاق بازداشت را نداشته و بدون رعایت شرایط و ضوابط قانونی بازداشت و یا بر اثر اشتباه قضایی زندانی می­گردد. در چنین مواردی جبران­خسارت فرد بازداشت­شده بی­گناه از موضوعات مهمی است که بررسی آن به دلیل نقض حقوق اساسی افراد امری ضروری است. بنابراین هدف تحقیق حاضر بررسی رویکرد اخلاق اسلامی در برابر جبران خسارت زندانی بی­گناه و بررسی تطبیقی این موضوع در نظام­حقوقی ایران و آمریکاست. نتیجه گیری: در اسلام، قاعده ای موسوم به قاعده «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» وجود دارد که به استناد آن­کسی حق ضرر رساندن به دیگری را ندارد، و اگر ضرری برساند، مسئول جبران­خسارت آن خواهد­بود. قاعده لاضرر در رابطه با مجازات یک فرد بیگناه نیز صدق می­کند و نظام قضا و دولت می­بایست خسارت وارد بر فرد بی­گناه را  جبران­کنند. در حقوق ایران مکانسیم جبران خسارت ایام بازداشت در­مواد ۲۵۵ تا ۲۶۱ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲پیش بینی شده است. اما امکان جبران­خسارت ایام بازداشت، در دو صورت امکان پذیر است؛ یکی در صورت صدور حکم برائت و دیگری با قرار منع تعقیب متهم که از محل صندوق اعتباری مقرر در ماده ۲۶۰ آن قانون پرداخت می­گردد. در حقوق آمریکا نیز جبران­خسارت ناشی از بازداشت برعهده دولت است با این تفاوت که در حقوق ایران درصورتی که بازداشت بر اثر اعلام مغرضانه جرم، شهادت کذب و یا تقصیر مقامات قضایی باشد، دولت پس از جبران خسارت می تواند به مسئول اصلی مراجعه­کند اما در حقوق آمریکا دولت در قبال جبران خسارت مسئولیت کامل داشته و قاضی عامل زندانی بی گناه هیچ مسولیتی ندارد.

کلیدواژه ها:

Islamic ethics ، Damage ، Illegal detention ، Innocent prisoner ، اخلاق اسلامی ، خسارت ، بازداشت غیرقانونی ، زندانی بی گناه