ماهیت ماگمای مادر کرومیت در افیولیت سبزوار (شمال شرق ایران)

کرومیت تنها کانه­ی اقتصادی عنصر کروم بوده و این عنصر کاربردهای کلیدی در صنعت دارد. در این راستا بسیاری از محققین از زمین شیمی کرومیت، که منعکس کننده­ی ماهیت ماگمای مادر و محیط ژئوتکتونیکی تشکیل آن می­باشد، استفاده نموده و برای نشان دادن ماهیت ماگمای مادر، زمین شیمی کرومیت را بعنوان نشانگر پتروژنتیکی، مورد استفاده قرار داده اند. نهشته های کرومیت به دو گروه سرشار از کروم ( Cr۲O۳ ≥ ۴۵ تا ۶۰ درصد وزنی) و سرشار از آلومینیوم (Al۲O۳ ≥ ۲۵ درصد وزنی) تفکیک می شوند و از نظر تشکیل، کرومیت­های سرشار از آلومینیوم از ماگماهای تولئیتی و کرومیت های سرشار از کروم از ماگماهای بونینیتی غنی از Mg، دو ماگمایی که در محیط های ژئوتکتونیکی متفاوت بوجود می­آیند، منشا می گیرند. در این مطالعه، بر مبنای داده های حاصل از تجزیه­ی شیمیایی نقطه­ای نمونه­های کرومیت که از سه محدوده­ی معدنی نزدیک، واقع در افیولیت سبزوار، واقع در شمال شرق ایران، گرفته شده، ماهیت ماگمای مادر و محیط ژئوتکتونیکی کرومیت، مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه­های کرومیت به روش EPMA تجزیه شیمیایی شده و نشان داده شده که این کرومیت­های لایه­ای که توسط دونیت (سرپانتینی شده) در برگرفته شده است، از گروه سرشار از کروم می­باشند. با توجه به «عدد کروم» بالا (۸۸- ۸۶)، «عدد منیزیوم» متوسط (۵۱-۴۴)، اکسید تیتانیوم پایین (۱/۰ تا ۲/۰ درصد) و دیگر خصوصیات شیمیایی، ماگمای مادر این کرومیت­ها شباهت زیادی به ماگماهای بونینیتی غنی از Mg نشان می­دهد. ویژگی­­های سنگ­نگاری و زمین شیمی از جمله عدد کروم، عدد منیزیوم، مقدار آهن سه ظرفیتی و تیتانیوم نشان می­دهد که کرومیت­های مورد مطالعه می­باید در «محیط بالای فرورانش» تشکیل شده باشند. تاثیرات فعالیت­های گرمابی کف اقیانوسی، احتمالا باعث شده تا خصوصا «عدد منیزیوم» بحدی که مورد انتظار است، بالا نباشد.

کلیدواژه ها:

Ophiolite ، chromite ، boninite ، Foroumad ، Sabzevar ، NE Iran ، افیولیت ، کرومیت ، بونینیت ، فرومد ، سبزوار ، شمال شرق ایران.