کاربرد مجازی عناصر آب و خاک در شاهنامه

عناصر چهارگانه آب، باد، خاک و آتش نقش مهمی در آفرینش اولیه دارند و در متون ادبی بسیار به کار رفته اند.این عناصر علاوه بر معانی واقعی خود در معنای مجازی و صور خیال هم کاربرد دارند و گویندگان اغلب آنها رادر معانی مختلف برای بیان مطالب مورد نظر خود به کار می گیرند. شاهنامه فردوسی از جمله کتب ادبی حماسیاست که جنبه اسطوره ای نیز دارد از این رو کاربرد عناصری که با اسطوره ها در ارتباط هستند دراین کتابهمراه با مقاصد خاص همراه است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی عناصر آب و خاک در شاهنامه فردوسی با هدف شناخت کاربرد مجازی این عناصر بررسی شده و به این نتیجه رسیده ایم که بسامد آب کهعنصر پایه در آفرینش است و در طبیعت نیز نقش مهمی دارد بیش از خاک است ولی خاک با این که نقشمهمی در آفرینش انسان دارد عنصری پست و زیرین است و نقش مهمی در شاهنامه ندارد. کارکرد آب و خاکبیشتر بر اساس ویژگی های ظاهری آنها و گاهی نیز وام گرفته از باورهای اسطوره ای است. آب در معانیمجازی: اشک، نطفه، دریا، جوی، رود و خاک در معنای مجازی: کره زمین، سطح زمین، سرزمین و جهان به کاررفته است. هر جا آب و خاک با هم به کار می روند منظور سرزمین و کشور است که به صورت مجاز جزء ازکل بیان می شود.

کلیدواژه ها:

عناصر چهارگانه ، آب ، خاک ، مجاز ، شاهنامه